sábado, 31 de decembro de 2022

LONE STAR EN OMBRE

(Houbo unha Jukebox en Pénjamo)


Moitos anos despois, souben que Pénjamo era unha cidade mexicana.

Na miña infancia era á tenda (ultramarinos ?) en Fondaldea, onde había de todo: desde unha libra de chocolate, ata unha pastilla de xabón.
A Pénjamo sempre chegaban as últimas novidades:
A primeira Televisión da parroquia ( aquelas series ! : “Viaje al fondo del mar”, “Bonanza”...)
O segundo Teléfono público (O primeiro estaba en Riolongo)
O segundo Futbolín (O primeiro estaba na Rectoral da Mediña)
A primeira máquina de discos ( Jukebox)
............
Cun peso, poñías dúas cancións :
Eu tiña fixación por Lyla (ese violoncello! : “adiós mujer, para siempre adiós[... ] tus ojos negros, tu pelo al sol”).
E claro, a segunda era a cara b: Nathalie
Imaxinade aos parroquianos que estaban na taberna.
(Sí, ejem, Pénjamo era -tamén- a primeira taberna de Ombre )
..........
Así que, na lembranza xuvenil daquel século XX, vai unha escolma máxica
(Decálogo sempre, of course !) dos míticos Lone Star.
Qué ben envellecen !



“Cada madrugada, harto ya de andar,
cuando llego a casa
me pongo a soñar”
(Soñar. Lone Star)
Nadal.2022




mércores, 17 de agosto de 2022

Ombre en Soria

Calquera acción, por pequena que sexa, non é casual

(J.L. Borges. El Aleph)


I
AZAR


Agustín naceu en Ombre: vivíu no Seixo e reside en Compostela, casado cunha irmá de Antonio.
Ana naceu en Soria, vive en Zaragoza e estudou en Barcelona.
Antonio naceu en São Paulo (Brasil), vive en Santiago e traballou en
Barcelona.
Con estes antecedentes xeográficos estaba claro que Ana e Antonio
atoparíanse en Barcelona
(unha cidade con máis de 3.000.000 de habitantes !)
Así que, decidiron casarse...

II
SORIA


Como Ana ten toda a súa familia en Soria, alí chegaron unha ducia de galegos para asistir á voda e, ó tempo, descubrir e deixarse conquistar por unha cidade pequena, cálida e acolledora.
A presencia de D. Antonio Machado, sobrevoaba por tódolos sitios: o
parador, co seu nome, na “colina del Castillo” fronte ó outro parador de nome Leonor ( seu gran amor) na “colina del Mirón” facían unha postal máxica, co vello pai Duero baixando manso, coas ribeiras verdes izadas de álamos (populus alba) esveltos e solemnes...
A cerimonia foi na Igrexa de Nuestra Señora del Mirón, unha xoia do
gótico castelán, pero tamén estaban outros monumentos preciosos, como Santo Domingo, San Juan de la Rabanera, Nuestra Señora de la Soledad, El Salvaldor...
Lugares evocadores como o paseo Cuatro Vientos, a Alameda Central -adicada a D. Miguel de Cervantes- e a ermida de San Saturio, o Patrón da Cidade, feita directamente no granito milenario da montaña...

Agustín tirou fotos, fascinado polo nome dalgunhas rúas:
“Miércoles del Pregón”; “Jueves la Saca”; “Viernes de Toros”; “Sábado Agés”; “Domingo de Calderas”; “Lunes de Bailas” ...todas referidas á relación, ancestral e totémica, có touro nás festas grandes da cidade: “Las Sanjuaneras”, na semán de San Xoán -solsticio de verán-. E lembrouse de Gárgoris e Habidis, a orixe de España- en Soria, co touro- segundo escribira Sánchez Dragó.
Máis Agustín sabía, desde o principio, que a voda, Soria, o Duero, os
poetas ( Antonio Machado, Gerardo Diego...), os touros... non eran máis que unha excusa (importante, eso sí) para viaxar...a OMBRE

III
SANTA MARÍA DE HUERTA


Santa María de Huerta foi un apeadeiro do ferrocarril Madrid–Zaragoza.
Está regado polo río Jalón -camiño do Ebro- e dista 80 km. da capital de provincia, Soria.
Hoxe é un pobo silandeiro, dominado pola presencia impoñente de dous edificios: o mosteiro bieito (frades traballando as hortas e facilitando pousada ós viaxeiros) e o Colexio do Sagrado Corazón (monxas acollendo e escolarizando a nenos con escasos recursos económicos).
Alí estaba Ombre... nas pegadas deixadas por unha monxiña que naceu na Bufarda de Ombre : a sétima, de oito irmáns.
A filla de Ramón Pena e Manuela Fonte. Bautizada en Santa María de Ombre co nome de Sara.

IV
SARA


Sara morreu en xaneiro do 1988. Está enterrada no cemiterio de Placeres (Pontevedra).
Foi alí, no Colexio do Sagrado Corazón –na ría, fronte a illa de Tambo- onde Sara pasou os derradeiros anos da súa vida.
Agustín lembraba todo, camiño de Santa María de Huerta.
Os saloucos da avoa Leonor, cuñada de Sara.
“¡ Ai, se Sara poidese vir para máis cerca !
¡ Ese frío do demo vai acabar con ela !”.
As cartas : Agustín garda, como un tesouro único, aquelas misivas,
nos anos sesenta, cun remite mítico e misterioso: “Colegio del Sagrado Corazón- Santa María de Huerta- Soria”.
Agustín cóntalle ós máis novos (Carlos, Paula) cousas de Sara: a súa
bondade e tolerancia; o seu amor e cariño a todos; a súa fermosa disciplina para escribir periódicamente á familia. O seu sacrificio para asistir - xa enferma- á voda, en Compostela, no 86...

V
SOR BALBINA


Agosto de 2002. Canícula.
¿Hai vida na estepa castelán?
É máis, ¿ haberá alguén nun Colexio ás catro da tarde ?.
Pior aínda, ¿quedará xente que coñecese a Sara Pena Fonte, 14 anos
despois do seu pasamento?
!!! Claro que sí. !!!
Agustín sabe, por experiencia –nacer en Ombre marca á diferencia- que o tempo non se detén; pero ás veces, suspéndese, para permitir pequenos milagres que xustifican toda unha vida, ou unha viaxe, ou unha conversa...
Sor Balbina era a única monxa galega que estaba, aquel día , en Santa María de Huerta.
¡¡ Por suposto que coñeceu a Sara !!
“Fomos compañeiras uns anos... Ela foise para Placeres.
Eu quedei eiquí.
Cando me destinaron alí, ela xa morrera. Ocupei a súa praza...”
...
Quén mellor que sor Balbina, para percorrer o colexio do Sagrado Corazón?
Agustín tomou nota dalgúns datos facilitados por sor Balbina:
-11 monxas atenden a 300 alumnos (con poucos ou nulos recursos económicos).
-Toda a Finca, e ás terras do Colexio son atendidas –hoxe- por un labrego,
(para seu uso, e para limpar a maleza).
- Sor Balbina xa ten gañas dunhas vacacións en Galicia... o último inverno en Santa María de Huerta foi durísimo: en febreiro houbo noites de –16º( ¡¡dezaséis graos baixo cero!! ).
- En setembro pasará uns días na súa terra natal de Taboada -Chantada (Lugo)- e dende alí, tamén lle escribirá unhas cartas ós seus dous irmáns de Buenos Aires ( ¡¡todos temos parentes en Buenos Aires!! ).
Sor Balbina ensinoulle o Colexio a Agustín.
Estiveron no oratorio onde Sara rezaba .
Percorreron o xardín, tan querido por Sara.
Detivéronse na capeliña da Virxe de Lourdes, da cal Sara era moi devota...
Sor Balbina contoulle que Sara fixera alí unha vida agrícola: traballaba a terra e coidaba o gando, pois nos tempos de esplendor, o Colexio mantiña a 800 rapaces: e ata cinco ou seis labregos axudaban e vivían do Sagrado Corazón, que tiña unha horta moi completa, nunha economía de auto-consumo.
A mellor amiga de Sara foi sor Laudurica -soriana de pura cepa-.

(“Dígoche Agustín: é hoxe que, no pobo, aínda se acordan de Sara !)
Era noite pecha; Carlos, Paula, non tiñan sono: Só querían saber, coñecer cousas de Sara.
....
Aburados polas présas, voltando cara a Galicia, unha ducia de galegos soñaba con Castela.
Agustín ollaba emocionado aquel ramiño de lavanda co que Balbina Sanmartín Otero -a monxa galega-, os agasallara antes de marchar de Santa María de Huerta.
Prometíase, con determinación, que en Ombre (¿Freixeiro, quizáis?) habería sempre un símbolo soriano...


Este texto foi publicado no Libro das Festas de Ombre -maio de 2005-. Tres anos despois dunha mítica viaxe a Soria,
da que –hoxe- cúmprense 20 anos.






sábado, 30 de xullo de 2022

Dafne

 
Aparta loureiro verde,
deixa clarexar a lúa,
que estou no medio do monte,
e non vexo cousa ningunha.
(Popular galega)


Benvida Dafne !

Vai o meu agasallo para ti, miña favorita! , recén chegada neste xullo 2022.
É unha alfaia da túa terra galega....que comparto.

“ Desexaba de te ver, trinta días cada mes
cada semana o seu día,
e cada día unha ves”

...............
Quérote moito !
30 de xullo 2022
Antón da Sobreira.


xoves, 31 de marzo de 2022

Unha vella pereira

Hai dezaseis anos, Víctor Fernández Freixanes xa era un reputado escritor, con algunhas obras imperecedoiras
(Esa mítica “O triángulo inscrito na circunferencia”... gañadora da segunda edición do premio Blanco Amor 1983, en Mugardos !)
Tal día coma hoxe publicou este texto excelso que recortei, gardei, compartín, e mesmo lin nalgunha sobremesa familiar.
A emoción cómplice estaba asegurada: esa ducia e media de peras variadas, clásicas do país... detalladas na escrita.
Ese vocabulario, fértil e abondoso: mentastros, estalotes, pampullos, fiúncho, couselos...
Como non partillar
Paga a pena !

..................        

Unha vella pereira

(Víctor F. Freixanes.31.03.2006)

DEBINA podar antes.
Debinlle tirar tanta leña que tiña, baixarlle aqueles gallos enormes que se albiscaban dende a redonda e aliviala de peso para axudala a pasar o inverno.
Os veciños asegurábanme que era centenaria.
Antes ca eles, disque xa estaba ela. Daba uns peros de inverno gordos, sabedoiros, cos que enchiamos seis ou sete cestas, e unha sombra garimeira no verán, inzada de paxaros.
Debín rebaixala cando mo dixeron os vellos, xa digo.
«Mire que é moito mundo de Deus».
Pero non o fixen.
En parte porque me gustaba vela tan altiva, tan señora. E alá foi. A furia do vento bravo destes días, que entra dende Padrón pola Amaía toda ata bater case que sen que se lle poña ninguén polo medio contra a fachada do Obradoiro, arrincouna dun pulo e abateuna no medio do eido, cun estrondo de cataclismo que aínda estremece recordalo.
Son urbanita, nacín e crieime na vila, desenvolvín a miña vida profesional sempre en cidades grandes.
Hai pouco que vivo na aldea.
Abraiado e fascinado polo mundo da aldea, debo admitilo: cos seus longos e demorados invernos, o canto da choiva a correr polos regos, o arrecendo da leña nos rueiros...
Con ADSL e un aeroporto preto, tamén é verdade. Pero na aldea.
E estas cousas impresiónanme.
A árbore era un mundo, señoreando o lugar, e chimpouma o vento.
O meu avó, de rapaz, sacábanos a pasear nas tardes dos sábados, e íanos dicindo o nome todo das cousas: os mentastros, os estalotes, os pampullos (que axiña inzarán os campos da primavera co seu inmenso mar amarelo), o fiúncho de San Xoán, os couselos...
Segundo o avó lle ía poñendo nome ás cousas era como se fose pintando o universo enteiro.
Sospeito que os rapaciños de agora, criados na cidade con medo a saír á rúa e instalados durante horas diante do televisor, non saben destas cousas. Saben outras. Pero estas non.
O meu veciño do lugar aínda é quen de nomear ata dúas ducias de peras distintas, segundo a época, a sazón e os enxertos: barburiñas, de manteiga, peras de can, perillotes, peros, periños, peras de San Xoán, urracas, canelas, esganadizas (que son as máis fariñentas), peras de compota, peras señoras (pola súa fasquía suntuosa, coma cadrís de raíñas antigas), peras de tres en cunca, peras da man (porque caben nunha man), peras canelas...
Gusto de andar, dende hai anos, cunha libretiña no peto na que vou anotando estes descubrimentos da lingua, que son tamén descubrimentos da memoria, coma labaradas.
Os peros da pereira abatida eran dos que aquí chaman de Nadal.
Na miña casa de Pontevedra poñíanse na Noiteboa a carón do lume, na lareira, ou na cociña bilbaína, a asar dende unha ou dúas horas antes da cea.
Era o noso postre preferido.
Pola mañá, saín ao xardín e contemplei por derradeira vez a gran señora derrubada polo vendaval. Xa viñan de camiño os da motoserra, para facela toros e dispoñer a leña para o próximo inverno.
Contempleina e sentín a marcha dunha vella amiga, antiga, tal que a
memoria da terra, ou do lugar, máis só e desasistido sen a súa presenza.
¿A fin dun tempo? A miña veciña ollou para min, sorriu, consciente acaso dos meus sentimentos, e coa sabedoría antiga dos vellos, espetoume sen pestanexar: «Poña outra no sitio, ho, que a vida continúa...».


Víctor F. Freixanes.

31.03.2006


mércores, 29 de setembro de 2021

Couto Mixto

    “Hai preto de cincocentos anos que Tomás Moro
describiu unha república imaxinaria.
A obra foi titulada Utopía.
O Couto Mixto existiu; non foi unha utopía.
Mais hoxe é unha república esquecida”

(Luis M. García Mañá)

I
República esquecida


O Couto Mixto finou tal día coma hoxe, hai 157 anos, co Tratado de Límites -asinado en Lisboa- entre España e Portugal.

II
Homes de acordo


Desde o século XIII, tiñan dereitos: Tres homes, tres chaves na arca.

III
Camiño privilexiado


Este camiño usábase como vía de comercio.O Camiño cruzaba as tres aldeas do Couto Mixto. Bordeaba o “Outeiro da Picoña” e nalgúns sitios, o percorrido estaba sinalado con cruces en marcos de pedra.

IV
Pobos promiscuos


Cambedo, Souteliño, Lamas de Arcos.
E sí, esa fermosura da lingua galega : “pobos promiscuos”, “camiño
privilexiado”...somos afortunados!

V
Ad iustitiam per ius


Aquí os protagonistas desta memoria única: Luis García Mañá e Xurxo Lobato.


Polo san Miguel...uvas e mel
2021


Libro de referencia :
COUTO MIXTO. Unha república esquecida. Luís Manuel García
Mañá.Fotografías : Xurxo Lobato. Edicións Xerais de Galicia S.A.
Vigo. 2005
Na arañeira :
1) Concello de Calvos de Randin.
http://www.calvosderandin.com/webjoomla/index.php/gal/couto-mixto-4/historia2
2) Asociación de Amigos do Couto Mixto
https://galeguizargalicia.gal/asociacion-de-amigos-do-couto-mixto/


xoves, 9 de setembro de 2021

Lucio Battisti

(1943-1998)
Tal día coma hoxe, hai vintetrés anos, finou Lucio Battisti.

Lémbrome moito del, pois -mitómano irredento- o seu nome quedoume gravado cando escoitei por primeira vez Il mio canto libero.

Foi na radio,of course.

Máis a paixón xurdiu naquela máquina de discos que tiña o “Juventud” na rúa da Raíña... ou na praza de Fonseca?
Por un peso podías escoitar dúas cancións.

E a miña sempre era a mesma, dúas veces:
-Duraba unha eternidade (comparada coas competidoras)
-Tiña unha estrutura (comezaba a modiño,esas guitarras, ía subindo, esa batería, esas trompetas, esa pausa...)
-Tiña coros, orquestración -eses violíns da segunda parte-
-Tiña mensaxe ( “In un mondo che prigioniero é/respiriamo liberi io e te”)

.....

Así que, sempre inmortal, aquí vai unha -miña- escolma do seu talento
(E, sí, todas elas superan, con nota, ese canon dos tres minutos que as discográficas impoñían)

        I.- La luce dell, est
        II.- La canzone del sole
        III.- Ancora tu
        IV.- Il giardini di marzo


En Compostela, neste setembro raro...
... L,Universo trova spazio dentro me”


domingo, 25 de xullo de 2021

ALBA DE GRORIA

Que a fogueira do esprito siga quentando as vosas vidas e que a
fogueira do lume nunca deixe de quentar os vosos fogares

Bos Aires. 25 de xullo 1948


ALBA DE GRORIA


Afonso Daniel Rodríguez Castelao

Miñas donas e meus señores:

SI NO ABRENTE d-este día poidéramos voar sobor da nosa terra e percorrela en todas direicións, asistiríamos á maravilla d-unha mañán única. Dende as planuras de Lugo, inzadas de bidueiros, até as rías de Pontevedra, oureladas de piñeraes; dende as serras nutricias do Miño o a gorxa montañosa do Sil, até a ponte de Ourense, onde se peitean as augas d-entrambos ríos; ou dende os cabos da costa brava da Cruña, onde o mar tece encaixes de Camariñas, até o curuto do monte de Santa Tegra, que vence coa súa sombra os montes de Portugal, por todas partes xurde unha alborada de groria. O día de festa comenza en Sant-Iago. A torre do reló tanxe o seu grave sino de bronce para anunciar un novo día, e de seguida comeza unha muiñeira de campás, repinicada nas torres do Obradoiro, que se comunica a todol-os campanarios da cibdade. Pero hoxe as campás de Compostela anuncian algo máis que unha festa litúrxica no interior da Catedral, con dinidades mitradas e ornamentos maravillosos, de brocados e ouros, con chirimías e botafumeiro, capaz de dar envexa á mesma Basílica de Roma. Hoxe as campás de Compostela anuncian unha festa étnica, filla, tal vez, d-un culto panteista, anterior ao cristianismo, que ten por altar a terra nai, alzada simbólicamente no Pico Sagro; por cobertura o fanal inmenso do universo; e por lámpara votiva, o sol ardente de xullo, o sol que madura o pan e o viño eucarísticos. Por eso a muiñeira de campás, iniciada en Compostela, vai rolando por toda Galiza, de val en val e de coto en coto, dende os campanarios pimpantes da veiramar até as homildes espadañas da montaña. E o badaleo rítmico das campás -de todal-as campás de Galiza en leda algarabía- semella o troupeleo dos cabalos astrales, que veñen pol-a vouta celeste, turrando co carro de Apolo, que trai luz e calor ao mundo en sombras. Hoxe é o Día de Galiza, e así comenza.

Así dá comenzo a solemnidade d-este día; a Festa maor de Galiza, a Festa de todol-os galegos. Pero ninguén pode sentila, coma nós, os emigrados, porque en tal día coma este revivien as lembranzas acuguladas, e coa moita destancia agrándase o prodixio da patria. Hoxe a nosa imaxinación anda por alá, en festa de saudades, escoitando as cántigas montañesas e mariñeiras que van para Compostela, vendo o noso país embandeirado de azul e branco, con músicas, gaitas, pandeiros, aturuxos e foguetes... E dispóis de evocar o repique matutino das campás -mal ou ben, ao xeito de Otero Pedrayo-, eu podía evocar igoalmente, todo-los lances xubilosos d-este día, hora a hora, minuto a minuto. 
Pero ¡cómo se tornan tristes as alegrías evocadas lonxe da patria! 
¡Cómo doen as ledicias arrincadas do recordo da nosa mocedade! 
E cómo para min é certo o que dixo o mellor poeta da nosa estirpe: 
Sen tí perpétuamente estou pasando
Nas maores alegrías, maor tristeza
Non; é moito mellor evocar algo irreal, algo puramente imaxinario, algo que co seu simbolismo nos deixe ver o pasado para proveito de futuro, como unha boa esperiencia. Podemos imaxinar, por exemplo, unha Santa Compaña de inmortaes galegos, en interminabel procesión. Alí veremos as nobres dinidades e os fortes caraiteres que dou Galiza no decorrer da súa Hestoria. Verémolos camiñar en silenzo, coa faciana en sombras e o mirar caído na terra dos seus pecados ou dos seus amores, agachando ideias tan vellas que hoxe nin tan siquera seríamos capaces de comprender, e sentimentos tan perennes que son os mesmos que agora bulen no noso corazón. Algúns verémolos revestidos con ricos panos e faiscantes armaduras; pero os máis d-eles van descalzos e nús, cos osos prateados pol-o fulgor astral.

Ao frente de todos vai Prisciliano, o heresiarca decapitado, levando a súa propia caveira n-unha arqueta de marfin e afincándose n-un longo caxato, que remata coa fouce dos druidas, a modo de báculo episcopal. Siguen a Prisciliano moitos adeptos, varóns e mulleres. Detrás veñen dous magnates, que cicáis sexan: Teodosio, o grande Emperador de Roma, e San Dámaso, o Sumo Pontífice da cristiandade, seguidos ambos por unha hoste de soldados i ecresiásticos. Ollamos dispóis unha ringleira de mortos escrarecidos, que portan os atributos da súa dinidade ou da súa profesión. Alí distinguimos á virxe Eteria, a escritora pelengrina, con túnica de branco liño e camiñando con arfado compás. Ao hestoriador Paulo Orosio, discípulo de San Agostiño, que marcha pensatibre, c-un rolo de pergameos na man. Ao bispo e cronista dos tempos suevos, a Idacio, que alumea o camiño c-unha lámpara de bronce. A San Pedro de Mezonzo, o autor da Salve Regina Mater -o cántico e oración máis fermosa da Eirexa-, c-unha fragante azucena nos beizos. Ao fundador San Rosendo, que sostén litúrxicamente a custodia do noso escudo tradicional. E moitos, e moitos máis, que é dificultoso recoñecer. Logo vemos ao primeiro Arzobispo de Compostela, o gran Xelmírez, revestido de pontificial, con aurifulxente cortexo de mitrados e coengos. Após do perlado ven Alfonso VII, o Emperador, con cetro na destra, espada na sinistra e coroa de ouro e pedraría nas sens. Siguen ao Emperador: o Conde de Traba, seu aio, e demáis bultos da soberba feudal de Galiza. Ollamos dispóis aos monxes letrados, en longa fileira, con velas acesas e libros abertos. Ven detrás o mestre Mateo, o Santo dos Croques, co Apocalipsis debaixo do brazo, encabezando unha grea de arquiteitos e imaxineiros, que portan as ferramentas das súas artes. De seguida aparece unha moitedume de xograres e trovadores, en mistura de tipos e atavíos. Algúns semellan ter sido monxes; outros calzan esporas de ouro, en sinal de que foron cabaleiros; pero os máis d-eles van esfarrapados, con vellas cítaras, laúdes e zanfoñas ao lombo. Alí recoñecemos a Bernaldo de Bonaval, a Airas Nunes, a Eanes do Cotón, a Pero da Ponte, a Pero Meogo, a Xohán de Guillalde, a Meendiño, a Xohán Airas, a Martín Codax, a Paio Gómez Chariño, a Macías, a Padrón, e moitos máis, todos con lume no peito. Non tardan en aparecer as dúas belidas e infortunadas irmáns, Inés e Xohana de Castro, a que reinou en Portugal dispóis de morta e a que foi raiña de Castela n-unha soia noite morna de vran, como dúas rosas de prata as coroas do seu efímero reinado. Veñen de seguida os moitos varóns altaneiros de Galiza, os señores feudales, que non souperon vivir en paz nin consigo mesmos, todos eles montados en bestas negras, dende Andrade, o Bó, seguido por un porco montés -símbolo totémico da súa casa-, até o valente Pedro Madruga, que leva o puñal da traición espetado nas costas. Como grupo singular destácase o Mariscal Pardo de Cela, xunto cos seus compañeiros de martirio inxustamente decapitado, que sosteñen con entrambas mans as propias cabezas, aínda frescas, que deitan sangue e piden xusticia. Tamén ollamos unha boa representación do feudalismo ecresiástico, e n-él distinguimos aos tres Arzobispos Fonseca, pai, fillo e neto, seguidos por unha mula cangada coas obras de Erasmo. E detrás de tanto señorío feudal ven a pé o seu mellor cronista, Vasco da Ponte. De seguida recoñecemos a impoñente tropa dos irmandiños, que arrastran cadéas, con bisarmas e fouces mangadas en paus, levando por abandeirado a Rui Xordo, que sostén en outo un facho de palla acesa e fumeante.

Eiquí comeza a decaer a categoría do fúnebre cortexo, como decae Galiza ao trocarse en povo vencido e subordinado. Pero sigue dando individualidades, como Sarmiento de Gamboa e os Nodales, que camiñan xuntos, portando astrolabios, atlas e cunchas estranas; o filósofo escéptico, Francisco Sánchez, con muceta de Doutor; os Virreis de Nápoles e das Indias, Conde de Lemos e Conde de Monterrei, que serviron lealmente a quen non merecía ser servido por ningún galego; os tres grandes Embaixadores filipescos, Zuñiga, de Castro e Gondomar, que inútilmente derrocharon talento, sabiduría e artes diplomáticas; os escultores Moure e Ferreiro, xunto cos arquiteitos Andrade e Casas Nóvoa, que ceibaron de cadeas a nosa orixinalidade oprimida; o P. Sarmiento e o P. Feixóo, que remediaron o retraso cultural de España coa súa poderosa erudición e o seu xenio enciclopédico. Ven axiña Nicomedes Pastor Díaz, coa súa lira de nacra, abrindo a renascencia literaria de Galiza e seguido pol-os poetas Añón, Rosalía, Curros, Pondal, Ferreiro, Lamas, Amado Carballo, Manoel Antonio e tantos outros, todos con estrelas sobor das súas frentes; os hestoriadores Vicetto, Murguía e López Ferreiro, os patriotas Faraldo e Brañas, a pensadora Concepción Arenal, a escritora Pardo Bazán, e por fin o gran Don Ramón, ainda non ben descarnado...

Acabo de citar uns cantos bultos da Santa Compaña de inmortaes galegos, uns cantos nada máis, porque nos dous mil anos da nosa hestoria, os bultos cóntanse por milleiros.

Dí Oliveira Martíns que ha Hestoria non hai máis que mortos e que a crítica hestórica non é un debate, senón unha setencia. Pero todos sabemos que os mortos da Hestoria reviven e mandan sobor dos vivos -moitas veces desgraciadamente-, como todos sabemos que a mellor sentencia é a que se da dispóis d-un debate. Por eso eu gosto de poñer a debate a nosa Hestoria, non a nosa Tradición, porque si ben é certo que se pode compor unha grande Hestoria de Galiza con soio recoller as crónicas dos seus grandes homes, tamén é certo que ningún d-eles, nin todos xuntos, foron capaces de erguer a intransferibel automomía moral de Galiza á categoría de feito indiscutibel e garantizado. Afortunadamente, Galiza conta, para a súa eternidade, con algo máis que unha Hestoria fanada, conta c-unha Tradición de valor imponderabel, que eso é o que importa para gañar o futuro. 

Cando a Santa Compaña de inmortaes galegos, que acaba de pasar por diante da nosa imaxinación, se perde na espesura d-unha foresta lonxana, con esa mesma imaxinación veremos xurdir do Humos da terra-nai, da terra, da nosa terra, saturada de cinzas humáns, unha infinida moitedume de luciñas e vagalumes, que son os seres innominados que ninguén recorda xa, e que todos xuntos forman o substractum insobornabel da patria galega. Esas ánimas sen nome son as que crearon o idioma  en que eu vos estou falando, a nosa cultura, as nosas artes, os nosos usos e costumes, i en fín, o feito diferencial de Galiza. Elas son as que, en longas centurias de traballo, humanizaron o noso territorio patrio, infundíndolle a todal-as cousas que na paisaxe se amostran o seu propio esprito, co que pode dialogar o noso corazón antigo e panteita. Elas son as que gardan e custodian, no seo da terra-nai, os legados múltiples da nosa tradición, os xermes incorruptibeis, da nosa futura hestoria, as fontes enxebres e purísimas do noso xenio racial. Esa moitedume de luciñas representa o pobo, que nunca nos traicionou, a enerxía coleitiva, que nunca perece, i en fín, a espranza celta, que nunca se cansa. Esa infínda moitedume de luciñas e vagalumes representa o que nós fomos, o que nós somos e o que nós seremos sempre, sempre, sempre.

Velahí o que eu quería dicir n-este Día de Galiza, en loubor da nosa Tradición, por riba da nosa Hestoria, a todo-los galegos que residen n-esta terra que para nós é a segunda patria. E nada máis, amigos e irmáns.

Que a fogueira do esprito siga quentando as vosas vidas e que a fogueira do lume nunca deixe de quentar os vosos fogares.


Ediciós  G A L I C I A DO CENTRO GALLEGO DE BUENOS AIRES.