Louvanza dos perdedores (Os valores éticos na novela de Ramiro Fonte)

 

Portada do Libro da Festa das Peras de Pontedeume 2005

 

 

“A Arte é todo o contrario das ideas xerais; só describe o individual, só propende ó único. En vez de clasificar, desclasifica”

Marcel Schwob

 

Agardo non revelar ningún secreto, nin destrozar ningún argumento se lles conto agora, eiquí, as miñas impresións sobre as novelas de Ramiro Fonte: “Os meus ollos”, “Os ollos da ponte” (Vidas de Infancia)  - Xerais. Vigo. 2003-2004.

Son dúas reflexións,  moi sinxelas, que emerxen sobre as moitas cualidades positivas que ten o relato.

 

 

A)   O escritor fai unha obra de ficción. Polo tanto, Literatura. Ese é gran mérito, ó meu ver, do libro.

Ramiro Fonte usa os recursos literarios coa maestría dun escritor    consagrado, e así achamos:

·        Punto de vista narrativo: Hai un narrador protagonista que -situado na actualidade - evoca e lembra a súa infancia.

·        Esa memoria é selectiva, manipuladora. O narrador - hoxe- coloca adxectivos, aclara conceptos, relata feitos, investiga sucesos... de tempos e sucedidos da súa infancia.

·        É, polo tanto, unha visión subxectiva. Este feito literario de escribir e relatar dende a parcialidade que da a intimidade, é o que, paradoxicamente, nos leva a realidade daqueles anos con:

- os nomes, apelidos e alcumes das personaxes.

- o minucioso nomenclátor de rúas, lugares, parroquias, sitios... Curiosamente, todo o mundo vital que rodea ó neno está perfectamente identificado. Non así el, nen seus pais.

          O escritor  acada, dese xeito, unha ficción literaria que nos identifica plenamente co protagonista (o  neno lembrado- hoxe- polo adulto).

     Esta estrutura literaria é a que facilita a leitura da obra a calquera persoa; non fai falla ter nacido en Pontedeume, nen ter coñecido o alcalde Sarmiento, nen haber tomado as tazas na taberna de Noche....para ler, de corrido, toda a novela.

·        Prosa: O autor, coa sua prosa, moi medida (verbos en tempo  presente, abondante uso da puntación, substantivos acompañados case sempre de calificativos) lévanos a un mundo onde predomina un tempo gris,  impreciso, pechado, opresivo... pero moi nidio para o neno que o vive e o disfruta.

·         Intriga e suspense: O escritor xoga hábilmente cun mínimo suspense (que lle pasará o neno mais adiante , logo das peripecias do colexio da Atocha, da probatura primeiriza do leite en pó...) e cunha intriga pequeniña,  baseada na ocultación sistemática do nome do erudito local ;  cando, por terceira vez,  leemos “erudito local”, xa agardamos con impaciencia a súa próxima aparición.

 

 B) Pero todo isto non son mais que apoios, pés, alicerces, para unha grande lección ética.

            Nuns tempos tan confusos  (ideoloxicamente, moralmente...) o escritor fai unha obra mestra na defensa de valores  que, ou ben están esquecidos, ou ben están desfasados. 

Eu fiquei   emocionado, co alento  moral que nos transmite o autor.

Hai  unha percepción moi clara do ben e do mal. Do bó e do malo.

Ramiro Fonte -como xa dixen antes-  cunha técnica literaria axeitada ó caso, transmítenos a coraxe dos vencidos; a superviviencia digna da xente que, sen comelo nen bebelo, atopouse nunha posguerra famenta, pobre, pechada no labirinto sen saída dunha pequena vila...

E,  na miña lectura, relocen, moi por  riba das demais personaxes, ós pais do neno... e Pancho, o “escapado”.

A nai é debuxada o longo da obra, como esa nai ideal que todos quixemos ter...

Unha muller sensible, delicada, prudente, incomprendida, con moi boas dotes para o canto e a escritura ( ¡esas libretiñas gardadas!).

Será a nai a que fará do seu fillo, un escritor.

O retrato do pai é impresionante:  unha persoa xusta, firme, equilibrada, honesta, traballadora, curiosa...

Entrou moi novo, de aprendiz, en Bazán (Ferrol) e iso dalle unha aura de seriedade, prestixio e sabedoría, que serán decisivos no futuro intelectual do neno.

É o pai quen -nunha Noiteboa- fala  coa familia, da historia de “Pancho”.

E, nun xogo literario de primeiro nivel, o novelista cóntanos toda a historia.

Dun xeito tan profundo e cercano, que sentimos o arrepío da inxustiza.

O narrador -hoxe- , marcado por aquela lenda infantil relatada polo proxenitor, investiga, pescuda...

 Aquel neno dos anos sesenta- hoxe suposto escritor, polas pistas que nos vai dando - debúllase na historia de “Pancho”.

O narrador convértese en documentalista.

Nun biógrafo aséptico.

Viaxa, investiga, atopa, e móstranos un relato estremecedor dun home que loitou, ¡ nada menos!, polos seus ideais.

Por un mundo mellor, mais igoal para todos.

Un home, cada vez máis só, contra toda unha dictadura....

Outra grandeza do libro. 

Coa meticulosidade dun científico, o autor relata a historia de “Pancho”.

Pero utiliza, a perfección, as armas dos literatos.

A palabra.

A verba.

En catro páxinas,  lévanos a profundidade da derrota.

Á   beleza do ben.  Á inxenuidade da bondade.

A  traxedia dunha guerra incivil...

E converte catro páxinas memorables, nunha homenaxe ós loitadores da liberdade, nunha reivindicación contundente e, ó tempo, sensible, da memoria destes homes e daqueles feitos....

........Fun a Ombre cando rematei a lectura...e sentinme reconfortado ó pasar  pola Fonte da Bufarda, moi perto de onde nacera  Francisco Martínez Leira: ”Pancho, o escapado”

E repetín, alí, grazas a Ramiro Fonte, as verbas  escritas por Pancho: “...peleamos, peleamos.”

 

 Publicado no Libro da Festa das Peras en Pontedeume, 2005