A bondade do 30 de abril é a festividade do primeiro de maio.
No mundo enteiro.
Así que hoxe -co Decálogo en rigorosa orde alfabética - imos de foliada toda a noite... e o luns, durmimos !
Abril
Achados
Clásicas
Debilidades
Eternas
Folclóricas
Lentas
Míticas
Rarezas
Verán
Aquel 14 de abril do 1931, foi un dos martes máis felices na vida de María e Ánxel.
Chega a Segunda República: Con alegría. Sen violencia. Con esperanza.
.......
A parella leva once anos casada.
Son dous mozos, camiño dos trinta e seis anos.
Naceran - sen saber un do outro - no mesmo ano: 1895.
Ela, en Guísamo –Bergondo.
El na Coruña. Fillo de labregos arzuanos.
Con once anos, María aprendeu o oficio de costureira.
Con catorce anos, él aprendeu francés (emigrado en Bordeaux -Francia)
Con vintecinco anos (1920) casaron.
Abren un pequeno comercio de teas (compaxinando o oficio dela -modista- e as clases particulares -de francés- del)
....
El fíxose editor. Primeiro en Lar. No 1927 en Nós
Cunha vella teima: Publicar en galego.
Foi un pioneiro, publicando as primeiras novelas de peto nos quioscos... e tamén un adiantado na divulgación de ilustracións, deseños, debuxos ( Castelao !)
E os clásicos galegos do XIX
E o xornal máis lido: A Nosa Terra.
.................
E sí, moitas veces os cartos daquela tenda da rúa Panadeiras,9 ían para axudar os gastos da imprenta Nós.
Non é admirable?
Unha parella unida, traballadora, emprendedora, naquela década prodixiosa (Irmandades da Fala, Seminario de Estudos Galegos, Partido Galeguista...)
........
Ela costureira
El editor
......
E foi naquel ilusionante martes de abril, cando resolveron marchar para Compostela.
Alí podíanse atender mellor as publicacións do Seminario de Estudos Galegos.
E no agosto xa estaba instalada a imprenta Nós, naquel local da Rúa das Hortas que lles cedeu o seu amigo Camilo Díaz Baliño.
E aí estaba María - axudando ós cinco operarios da Imprenta - encadernando libros como Mar ao norde de Cunqueiro (un rapaz de Mondoñedo, novísimo) ou Retrincos de Castelao (xa era un referente mítico, o irmán Daniel).
...............
Mentres procuro as súas pegadas en Compostela matino no conmovedor exemplo de compromiso e xenerosidade galeguista desta parella: María e Ánxel....
Saúde e república, mestres !
Venres, 14 abril 2023
A maxia de JOB, ese ilustrado xeneroso, é poñer en valor ao País.
Hoxe tócalle ao Sarela.
En pouco máis de dez quilómetros ( desde Pardaces/A Peregrina, ata a súa unión co Sar, en Vidán) o Sarela é unha caixa chea de tesouros.
Vai Decálogo. Paga a pena.
Fontes... e pontes
O Sarela nace en dúas fontes:Prixelas e Lagadoiro.
E non, non é doado atopalas.
E das pontes, qué dicir? Hai tres que me fascinan: Burata (ese feminino). Tres ollos (tan fermosos). Chouchiños (a nosa lingua, única)
Flora ( árbores de ribeira.... e cogomelos )
Ameneiros (alnus glutinosa), loureiros ( laurus nobilis) e os bieiteiros (sambucus nigra) que son a miña debilidade:un clásico galego. Aproveitase todo! E sí, teño o gorentoso licor.
Gaiteiros e vacalouras
Recoméndovos, encarecidamente, a páxina 68.
So por ese intre - canto durou ?- paga a pena o libro !
IV
Fauna ( aves, anfibios, réptiles, peixes)
E fico marabillado coa estancia das garzas no Sarela: en Vidán, na Codeseira, no Carme de Abaixo... unha xoia.
(Por certo: as troitas do Sarela formaron parte do menú do día de Reis de 1900, no Centro Galego de Bos Aires. Páxina 74)
V
Diatomeas no Sarela
Sinto esa vértixe cósmica : matinar que as diatomeas apareceron no planeta Terra, hai 200 millóns de anos!
E aquí seguen. No Sarela.
Grazas a Antonio Guillén -un dos grandes expertos en fotografía microscópica- sabemos da Synedra, da Navicula, da Pinnularia...
Muiños
Cunha atractiva rigorosidade, JOB documenta cincuenta muiños no curso do Sarela.
A xoia da coroa é o Muiño de san Domingos. Palabras maiores. Propiedade dos Dominicos, era o de maior dimensión : catro moas! (mesmo os ingresos -ano 1752-eran excepcionais: 1.417 reais e 10 maravedís)
Curtidorías
Outra alfaia do Sarela.
No século XIX Santiago de Compostela foi a capital da industria do coiro en España.
Das vintesete fábricas de curtidos que houbo en Compostela, quince estiveron vinculadas co río Sarela.
Desde a páxina 101, JOB cóntanos - con rigor e amenidade- a historia dos curtidos (e os seus elementos básicos)
-Carballeira para a extracción do tanino (da casca do carballo)
-Cursos de auga para as instalacións.
-Cría de gando para a obtención da pel.
Sarela literario
Rosalía tamén lle quería ao Sarela. Ollade ese fermoso ¡Adiós ! que
encabeza esta publicación.
E na páxina 160, desfrutade da clásica Foliada de Asén.
Os novos arquitectos do Sarela
Unha (outra !) agradable sorpresa.
O autor, logo do seu intenso traballo de investigación, lévanos ao presente do Sarela, con tres prestixiosos referentes da arquitectura actual. Páxina 137
Plano ( despregable ) e Apéndices (Catastro de Ensenada 1752.Xenealoxía dos Harguindey)
O remate é excepcional. Un mapa-plano despregable, moi práctico para orientarnos no curso e contorna do Sarela. Uns apéndices moi completos (Lembrade, por exemplo, que o Catastro de Ensenada -1749/1752- foi o primeiro inventario de xentes e propiedades no reino de España)
Unha valía que lle traslado, tamén, ás administracións públicas para que estes tesouros do Sarela se rehabiliten, protexan e divulguen.
