sábado, 14 de setembro de 2024

ALEXANDER VON HUMBOLDT

    

(14.09.1769/ 06.05.1859)

“Quén foi Humboldt?.
Non era unha persoa atormentada, inda que si
unha mente inqueda.
Un individuo empurrado por unha das máis
notables virtudes humanas: a curiosidade.”

(Xacinto Antón . Ideas.núm.227. El País.22.09.2019)



Prólogo



Andaba eu, nestes días pasados, organizando os andeis da biblioteca, na procura da memoria adolescente impresa, cando atopei este agasallo. 

Andrea Wulf escribe a máis completa biografía de Humboldt.

Seiscentas páxinas cheas de datos, mapas,referencias... sobre un ilustrado excepcional, que remou no Orinoco ou andivo por Siberia.
Así que hoxe, celebrando o seu bicentésimo quincuaxésimo quinto aniversario– déixovos o clásico decálogo, para profundar na vida e obra do inventor da Natureza.

Paga pena !


I
J.W.Goethe


“ Nos imponía -Humboldt- las ciencias naturales; y hablabamos de zoología y volcanes, de botánica, química y galvanismo.
En ocho días leyendo libros, uno podría aprender todo lo que él te enseña en una hora”

( J.W.Goethe 02.12.1794 )


II
Chimborazo


“Y después surgió en el horizonte el Chimborazo, solitario sobre una meseta, como una cúpula majestuosa.

Un impresionante coloso de 6400 metros, situado a 160 kilómetros al sur de Quito”

(23.06.1802)

III
Thomas Jefferson


“Los viajeros tardaron tres días y medio en viajar desde Filadelfia, y por fin llegaron a a Washington el 1 de junio.

...

El presidente recibió al científico de 34 anos en su estudio privado : los dos hombres se cayeron bien de inmediato”

(01.06.1804)



IV
Gay-Lussac


“El químico de 25 años Joseph Louis Gay –Lussac fascinaba al mundo científico con sus audaces ascensiones en globo, que utilizaba para estudiar el magnetismo terrestre a grandes alturas.

......

Se hicieron tan amigos que viajaban juntos e incluso compartieron una pequeña vivienda”

( 12.12.1804)


V
Simón Bolívar


“...Y arrebatado por la violencia de un espíritu desconocido para mi,que me parecía divino,dejé atrás las huellas de Humboldt, empañando los cristales eternos que circuyen el Chimborazo”

(Simón Bolívar : 01.12.1822)



VI
Charles Darwin


“Mi admiración por su famoso relato personal: Personal narrative -7 volúmenes – , algunas de cuyas partes me sé de memoria....me decidió a viajar a países lejanos y me hizo ofrecerme voluntario para ir como naturalista en el buque Beagle”

(Charles Darwin : 27.12.1831)



VII
H. D.Thoreau


“Thoreau leyó los libros más populares de Humboldt: Cosmos, Cuadros de la naturaleza, Personal narrative..... Durante esos años ,el nombre de Humboldt apareció de forma habitual en sus diarios y cuadernos”

( 31.08.1847)

VIII
Samuel Morse


“Durante veinte años,Humboldt se intercambió cartas con el inventor Samuel Morse,después de ver su maquina telegráfica en Paris en los años treinta.En 1856 Morse-que también creó el código que lleva su nombre –escribió a Humboldt para contarle sus experimentos con una línea subterránea entre Irlanda y Terranova”

( 20.11.1856)


IX
John Muir


“ A finales del verano de 1867, ocho años después de la muerte de Humboldt, un joven de 29 años-John Muir- hizo la maleta y dejó Indianápolis....

“Cuanto deseo ser Humboldt !”

(28.08.1867 )

X
Fragata Pizarro


“Agora mesmo vexo as copas das árbores, deitadas aos refachos dos ventos traídos pola borrasca. As augas baten os cantís de Prior con furia, quizá como a sufrida pola fragata Pizarro na súa accidentada saída do porto da Coruña en 1799, levando ao xeógrafo Alexander von Humboldt e ao botánico Bonpland no inicio da súa viaxe marítima por posesións do reino de España. A autorización do rei ao empeño de Humboldt permitiu unha expedición novidosa no seu enfoque e metodoloxía que cambiaría a forma de pensar sobre o mundo e o traballo científico, influíndo en personalidades senlleiras, como o mesmo Charles Darwin. Desa odisea falará no Museo de Historia Natural de Ferrol o historiador da ciencia Xosé Antonio Fraga a semana vindeira, desvelando de paso unha descoñecida estadía dos expedicionarios en Ferrol previa á saída da viaxe, e as razóns da mesma. Lembrar a historia de xestas como esta é de xustiza para valorar a importancia e dificultade da conquista do coñecemento científico, o único saber humano contrastable e debatido. Costa imaxinar aquelas pequenas naves de madeira e ferro, movidas pola enerxía do vento e o saber dos navegantes, axudados por mapas de dubidosa traza que o protagonista desta columna axudou a mellorar, sucando mares sen plástico nen contaminantes químicos. O avance da ciencia fíxose lentamente ao longo de séculos “a ombros de xigantes”, pese a prohibicións de dogmatismos relixiosos. Humboldt foi un deses xigantes singulares, e o seu legado fíxose realidade polo mérito do seu traballo, incluíndo o logro da confianza española que, por certo, fóralle negada por outras potencias da época. Unha reflexión a facer para valorar a nosa historia.”


( Humboldt en Ferrol. Xan R.Silvar. 18.10.2019)


mércores, 28 de agosto de 2024

O americano impasible

   

( Graham Greene : “The quiet american”


I
Caine



Onte vin,novamente, un extraordinario filme.

Foi nunha desas canles televisivas que só emiten películas a eito.
( E si, ejem, co grande pecado de omitir os “créditos”, lembrades?. Agardamos impacientes o nome dos actores, mentres soa a banda sonora e cortan abruptamente para promocionar... a programación)
A cousa é que, mitómano irredento -xa sabedes- fiquei absorto polo grande Michael Caine.
Un traballo contido, profundo: enche a pantalla e nunca defrauda nas escenas comprometidas.
O filme, dirixido por Phillip Noyce, é de 2002.
Así que , matinade, cantos anos tiña Sir Michael ?


II
Greene


Para magnificar o pracer, procurei –hoxe todo está na arañeira- a Graham Greene (1904-1991). 
O mítico escritor británico, creador do personaxe de Thomas Fowler- un xornalista veterano, de volta de todo - e, xa, asociado para sempre a Sir Michael Caine.
.................
Cal non sería a miña sorpresa cando atopo, amén da biografía,
unha súa ( intensa ) relación con Galicia.



III
Hoxe


E coa sorpresa, a miña devota admiración polo traballo que, hoxe en día, debullan estes novos creadores galegos.


Atentos.


Estamos (seguimos) no bo camiño.



“O amor é un sentimento que pode salvarnos ou destruirnos,
segundo como o utilicemos”
(O Americano impasible. Graham Greene)
 

martes, 30 de xullo de 2024

Dafne

  

Iyi günler 


I



Miña querida Dafne:

Algunha vez escoitei -a xeito de reproche - que os agasallos que facemos, son as carencias que temos.
Non é certo.
Ocorre que, na maxia do cariño, entregamos o que –para nós- é valioso, agardando na destinataria a complicidade - curiosa e fascinada- que sempre esperta a música
( O maior tesouro humano, of course !)



II


Así que , neste trinta de xullo tan especial, déixoche tres alfaias:

1) Nana turca :Cançons de bressol del Mediterrani. Rosa Zaragoza
2) Nana brasileira :Cabecinha no ombro. Almir Sater.
3) Nana portuguesa: Voaría a Compostela. Milladoiro.


Gelukkige verjaardag
miña favorita!
 

venres, 7 de xuño de 2024

Hai futuro !

   

Gallaecia fulget !


I


Moitos anos despois voltei a “Los Robles”.
Tal e como lle comentei ao meu sobriño, estes azares misteriosos son marabillosos..... puro alimento espiritual!
Óscar, subdelegado da XV promoción de Enxeñeiros informáticos da ETSE convidoume a súa graduación: 2020-2024.


II


Daba xenio vélos : altos, fermosos –traxe e gravata! -, felices, entregados á cerimonia.
E as familias, orgullosas
Cun rigoroso protocolo, só podían asistir catro (4) persoas: familiares e amigos.


III

Houbo diversas intervencións de madriñas e padriños (profesores) desta XV Promoción, que foron seleccionados polos 67 graduados:
- ninguén se negou.
- todos falaron ao caso
E mesmo gardei unha nova relevante:
Haberá dúas Cátedras, de nova creación, no Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes –Citius- grazas á iniciativa privada:
Plexus Tech sobre a Intelixencia artificial, IA
Televés Corporation sobre o deseño,fabricación e montaxe de circuítos integrados (microchips)
.........................

IV

E, no remate , a fermosura do mítico Gaudeamus igitur, que todos cantamos cómplices, felices e orgullosos.....
Qué fachenda !

Xuño 2024
 

venres, 17 de maio de 2024

Unha pequena xoia, tan necesaria... !

 

Como vou esquecer a miña lingua, 
se esa foi a herdanza de meu pai e mais miña nai!

Resposta que lle deu un emigrante de Vimianzo en Montevideo
 –o ferreiro Ramón de Castromil– cando o
entrevistador da TVG se estrañaba de
que conservase tan ben o seu idioma
 despois de 40 anos emigrado(px.5)
 



Non sabedes canta alegría sentín, cando lin nos xornais que un novo libro galego foi presentado, simultaneamente, en cincuenta e cinco sitios distintos do mundo.
Efectivamente, o venres día 4 de febreiro de 2010, apareceu publicamente o que debe ser o noso libro de cabeceira do galego :



A primeira virtude xa foi ese detalle tan orixinal: aproveitar as redes sociais de internet, para conectarse e facer o mesmo acto en sitios tan dispares como Melide, Wisconsin, Bos Aires ou Moaña...
(Coa primeira virtude, a primeira reflexión: non estamos solos: Canta xente entusiasta ama ó galego !)
Naturalmente faltoume tempo para ir a mercalo - oito euros : prezo accesible - e engulilo nun par de horas, que saben a pouco.


Esa é a segunda virtude: a facilidade de lectura. É un libro tan grato e ameno, que non es quen de deixalo, ata rematar.
( Segunda virtude, segunda reflexión : que bos profesionais temos ! Xente do colectivo Prolingua que lle dan xeito escrito – sen faltar a verdade – a cousas de sentido común, pero que os inimigos do idioma non atenden nin respectan )
Non me resisto a transcribir un par de textos do limiar, px. 7


“Non sabe vostede, ou se cadra si, o difícil que resulta para o profesorado de Lingua galega no exterior –Tubinga, Toronto, Varsovia ...- dar explicado a un universitario alemán, ou a unha alumna canadense que certa xente, censada neste noso país, dedica moito tempo a combater a existencia plena, culta e oficialmente recoñecida do seu propio idioma.
Un amor elemental á humanidade fainos crer que tal cousa non é posible “... “Chamámoslle actitude a predisposición a avaliar favorable ou desfavorablemente un obxecto, persoa ou situación ( unha lingua, no caso das actitudes lingüísticas ) e a actuar de acordo con esa avaliación.
Os prexuízos nacen das actitudes.
Un prexuízo é unha idea preconcibida, que ten a súa orixe nun erro – deliberado ou non – na categorización da realidade.” . px. 9


Esa é a terceira virtude: ser didácticos; claridade , facilidade de
exposición, razoamentos comprensibles.
( Terceira reflexión : definir un prexuízo : cantos saben o que é ?. Como non vai seducirnos este libro ? )
Xa vedes, estaría destripando o libro para todos vos ; é un texto que se deixa querer e que conforta as persoas.


Aínda así, remato coa cuarta virtude : clarividencia nas 55 mentiras – ver índice, px. 79 –
Nese afán pedagóxico, que impregna o libro - afán que leva implícita a veracidade, os datos contrastados, a evidencia histórica - está a súa eficacia: é un libro que te persuade definitivamente: o galego é unha lingua e o resto son 55 trolas baseadas en prexuízos.


Aquí vai unha delas ( px. 51 )

Falacia : “Temos dereito a que toda a sinalética e a documentación oficial –toponimia, administración, escolas, hospitais, etc. –estea nas dúas linguas”
Razoamento: Unha persoa normal , que acabe de chegar a Galicia e nunca tivese contacto co galego, entende ben o galego en menos dun mes, e pode falalo en menos dun ano, dada a proximidade estrutural entre galego e castelán.
....-En Galicia, di non entender galego o 1% da poboación . Ese 1% seica non entende sinais como “urxencias”, “tocoloxía”, “escola “, “pavillón de deportes”, “consellaría de traballo” , etc. porque o galego seica é complicadísimo ! -


En fin, compañeiros e veciños, anímovos á lectura pracenteira desta
pequena alfaia e , logo , darlle pulo para compartila coa xente de ben, pois - “queremos a nosa lingua como queremos os nosos pais ou os nosos fillos: porque son nosos; e abonda”- px.6



Texto publicado, hai 14 anos!, na revista veciñal O Pichel.

  

xoves, 16 de maio de 2024

As palabras ingrávidas

 

(Luisa Villalta. 1957-2004) 


I

As palabras ingrávidas
flutúan ás voltas da cabeza
formando unha poalla
sen existencia.
Se eu estou lá
é por darlle cabida.
A un aceno meu,
ante a miña insistencia,
o frémito do ar
levará as mais fermosas,
as necesarias
cairán ao chan
atraídas polo
significado.

SORRINDO

10 fevereiro


II



Fico abraiado coa fortuna de ter esta edición facsímile, do derradeiro poemario de Luisa Villalta.

Xa imaxinades por onde vou:
    a) Alguén prezado sorpréndete, calquera sábado de andainas, cun agasallo inesperado
    b) Catro anos despois celebramos o dia das Letras Galegas, dedicado a Luisa Villalta....

é ou non é grandioso ?

Eu -entregado - releo, valoro e comparto.
Paga a pena.


Maio 2024

 

martes, 30 de abril de 2024

Calchakis

    


(Toda a súa discografía foi publicada en Francia. Arión. Un clásico.
Impresionante ! ) 


I

Vasilla de barro


Século XX.
Sen arañeira, of course.
Un día calquera atopas na radio un fermoso himno…funerario.
E xa quedas marcado, musicalmente, para sempre.
Máxica.

II

Reservista Purajhei

Logo vas, e procuras marabillas.
Esa frauta tan doce, coa harpa de fondo.
Emociona.


III

Ramón

Ficas abraiado!
Hai unha canción co nome do teu pai…
que non cansas de escoitar.
Conmove.
IV

Alturas do Machu Pichu

Subimos e voamos....
sen axudas.
Esa cadencia!
V

Linda Cambita

Atrapado, xa procuras a historia das kenas...
Fermosura.
VI

Estudio para charango

Unha exhibición, en estado puro.
Virtuosismo.
VII

As virxes do sol

Ese "rasgueo" de guitarra no comezo.
E despois ....
Entran frautas, kenas, sikus, bombo....

VIII

Pasa o Cóndor

...lembrade o maxestoso cóndor.
Único nos Andes.
Eterna.
IX

Peregrinación

...aquí comeza á imprescindible Teoría da liberación.
Mítica.

X

Carnaval de Humahuaca

...por certo Humahuaca é a capital do val Calchaki -provincia de Jujuy-
Grandiosa.
XI

Adiante

"Así igual que el robledal,cuya grandeza necesita del agua y no la implora..."

Compromiso.

XII

Presencia lonxana

...como se mesturan eses aires lentos de guitarra coas kenas.
Impoñente

XIII

Chegaron os Reis Magos

Unha pasada!
Pegadiza.

XIV

Che Guevara

Pura elegancia.
Un clásico.
XV

Cae a noite, sopra o vento

Esa frauta, ese bombo, esa guitarra discreta...
A mellor despedida.
Sensibilidade

..........................



Moitos parabéns a José María Díaz - Fernández Formentí,
 fundador dos Calchakis.