Un batuxo en Compostela

(Memoria é saber canto podemos perder)

O máis engaiolante da Exposición Camiño de Inverno de Ponferrada a Compostela é o mapa/plano onde, nun extraordinario deseño, atopamos o itinerario do Camiño inzado de xentes, lugares, patrimonio...

Cunha sinalética minuciosa e atractiva (a intemporal beleza das liñas rectas, que nunca se mesturan) o Mapa adiántanos o que logo desfrutaremos no percorrido demorado, pausado e mesmo extasiado: anfitrións, heroínas, lugares-patrimonio, paisaxes...

Gardamos o tríptico, tan acaído, e comezamos a andaina.

1) Demorada: 

Cada foto é un documento único. Apreixar un instante para a posteridade non é doado (ou si?). Unha escolma moi  moi curta, para espertar a vosa curiosidade:

Francisco do Romualdo toca a zanfona, concentrado e inspirado. 

Antonio Vázquez é un feliz gardián  da Capela Sixtina Galega (Santa María de Nogueira).

E, no Saviñao, a elegante e clásica fermosura  da muller galega: Daniela Vázquez e Susana García.

2) Pausada: 

Nas paisaxes. Cabo do Mundo: palabras maiores! Ollade ese meandro mítico do vello pai Miño... Ou Belesar no outono (foto oficial do cartaz, como non !).

3) Éxtase:

No remate, presidindo a exposición etnográfica (complemento ideal da fotográfica) atopo ese fermoso e vello batuxo irmán, sen eu sabelo ata velo, da miña  gamela familiar no  Eume!

A Exposición está no hotel Puerta del Camino (moi cómodo, entrando en Santiago xusto na primeira saída da Autoestrada)

Logo marcha para Monforte.

E, posteriormente, no corazón de Compostela (La Galiciana) rematará cunha versión máis reducida.

Paga a pena !

Agardando pola  primavera

Marzo 2020

Beroun... Beroun

Foi o ano pasado, cando descubrín a Beroun.

Sen querer, claro, como ocorre case sempre neses azares misteriosos que, xa sabedes, enchen -de cando en vez- o noso espírito.

Era un domingo de agosto.

A nosa guía favorita preparou unha xornada en Karlstejn.

Matinade: por 70 coroas e 45 minutos nun tren cómodo, limpo e puntual, viaxamos desde Praha, para coñecer un dos grandes castelos da Europa Central: Karlstejn.

Unha marabilla ...todo ! 

Espazos abertos, río, natureza, puro verdor de árbores e vexetación.

(Qué pracer camiñar desde a estación ata ao pobo, por unha estrada xenerosa na súa amplitude, sen tránsito... e chegar a unha vila tranquila e acolledora –tempus est donum– )

Paseo, xantar ditoso no Stodola, e andaina (pouco máis de trescentos metros) ata o  Castelo.
Eu, curioso impenitente, tiraba fotos, feliz!

Ollade:
   a) Un abruñeiro na rocha centenaria (no ano 1348 comezou a construción!) de Karlstejn.
   b) Aló embaixo, a Vila recollida, entrañable.



Xa de volta en Karlín –nesas noites de agosto, repasando a xornada no móbil atopo a Beroun.

Foi así que a vea botánica (tireille a foto a unha hedra poderosa que dominaba unha variada sinalética) agasallou a un camiñante irredento:

A  nosa vieira, símbolo mítico do Camiño de Santiago, está a 13.5 km... En Beroun.

Síntome tan afortunado!!!  

Neste mes de 29 días

Ben - Cho - Shey

(Nado o 29/12/1921)

I

Prólogo

Lembrades o incunable de Pelerinaxes, que tantas satisfaccións nos proporcionou?

Pois ocorre que, coma na parábola bíblica, recibo de volta, cento por un.

O mellor, of course! un agasallo no día de Reis (e sí, sigo sendo un clásico seguidor desa véspera impaciente).

Foi Simón, o meu primeiro afillado, quen profundou (logo de ler Pelerinaxes) na “ figura misteriosa de Ben Cho Shey”... e curioso, inquedo, atopou – nos libros de vello, na costa Moyano – unha (dous exemplares, vaia! ) alfaia:

Crónicas de Marruecos. Ben Cho Shey. Prólogo de Camilo José Cela. Sotelo Blanco Ediciones. Barcelona.1985

II

Reis 2019

Aproveitando as facilidades destes tempos virtuais, vai a dedicatoria.

Gárdoa como ouro en pano !!!

III

Nadal 1921

Ben Cho Shey naceu o día 29 de decembro de 1921 en Tistutin (Melilla).

No mes de xullo o noso radiotelegrafista José Ramón y Fernández (Ramón é o primeiro apelido) facía o servizo militar en Madrid, na CR6.

O sábado 23 de xullo, a expedición do  xeneral Silvestre foi masacrada en Annual (“Desastre”, “Rota”, “Catástrofe”).

Nalgún día de agosto, ao noso rapaz -25 anos- dixéronlle que ía a Melilla, á fronte da CR6 (eran dous sarxentos: José Ramón y Fernández e José  Jurado Gámez).
O 12 de setembro saíron de Madrid, camiño de Málaga onde embarcan cara a Melilla.

(“La llegada a Melilla fue sorprendente. Desde el barco veíamos a la gente agitar sus blancos pañuelos,lo que nos emocionó ante la cordial acogida; más luego, al poner pie en tierra,comprobamos que aquello de los pañuelos era para ahuyentar a la infinidad de moscas que invadían el muelle...)

Destinado no posto de mando, o noso radiotelegrafista ourensán vai avanzando na reconquista do perdido en xullo: Zeluán, Monte-Arruit, Tistutin... e alí, un 29 de decembro, naceu Ben Cho Shey.

( ... "Pero el ministro de la Guerra había prohibido a los militares el escribir en los periódicos sobre la campaña. /.../ No había más que una solución: Acudir al seudónimo. Y, sin dudarlo más, se me ocurrió dar apariencia árabe a una frase gallega: BEN CHO SHEY)

IV

Campos Africanos: Terra a nosa!

É unha historia tan fascinante!

Un rapaz – vintecinco anos – moi lonxe, en pleno campo de batalla, crea un pseudónimo  para contar o que pasa... nun xornal ourensá “La Zarpa” (outro fío do que haberá que tirar algún día).

E faino cunha disciplina marabillosa.

A primeira crónica foi publicada o 5 de xaneiro de 1922 (Don Juan, retador).

E así sucesivamente, cunha constancia exemplar, máis de setenta textos moi ben artellados; cunha redacción impecable -vontade de estilo e un pouso galeguista asombroso e conmovedor- .

Lembrade: estamos en 1922.

Agrupadas cronoloxicamente, discorren atractivas, orixinais, potentes, auténticas alfaias literarias -de feitos reais e tremendos– .

-------------------

Carta de un soldado orensano:

(“...Y si alguna vez caemos, nuestro grito será :¡Terra a nosa!”) Un d'a Burga. Tifasor. 2-1-1922

Los esclavos libertos:

( “...al marchar se despidieron de mí emocionados. ¡Hacía tanto tiempo que no hablaban gallego! Yo les abracé y me acordé de sus padres.”). En los campos africanos, el 11 de enero de 1922.

Día de lluvia: 

(“La bruma densa y gris que cierra el horizonte impidiendo ver las enigmáticas y agrestes montañas que tanto nos preocupan,transforma el paisaje por completo...”). En los campos africanos, febrero de 1922.

El carnaval en la Legión:

(“...Los que más gracia tuvieron fueron el portugués y el italiano.(...) Millán Astray le miraba asombrado y yo no podía tenerme de la risa”). Drius. Carnaval de 1922.

Preámbulo: 

(“En la presente semana darán principio las operaciones, a cuyo efecto se reunieron hoy a bordo de un buque de la Escuadra todos los generales con mando en este territorio. Allí,con una suculenta comida y los taponazos del champán decidirán nuestra suerte...”). Piñata del 22, en África.

Un viaje a Melilla: 

(“...La gente se pasea indiferente, frecuenta los espectáculos,las músicas suenan en el parque y nada indica que a unos kilómetros de esta ciudad se vive mal,se combate, se padece y se muere....”). Melilla en marzo del 1922.

Vermouth tango: 

( “¿Quieres acompañarme por un momento?.Te llevaré a un lugar muy pintoresco y único en el globo terráqueo.Está aquí cerca,en esta misma calle.¿Ves aquella marquesina que parece la visera de la gorrade un chulillo?. Allí es...”). Melilla y abril del 22.

Beni-Said :

(“Es la cábila más irreductible,la más guerrera y batalladora de todo el Rif central./.../ No será raro que en las proximas operaciones veamos pelear a nuestro lado a  la harka amiga de Beni-Said.Lo importante para ellos es el combatir, sin que se paren a considerar contra quién lo hacen...”). En el Rif, abril del 22.

Sanjurjo se fue: 

(“...el nombre de Sanjurjo va unido al de los días más gloriosos y sangrientos; decir Sanjurjo es decir Sebt, Atlaten, Gurugú, Taxuda/..../ Su prestigio era grande: los moros le temían y los soldados le seguían con ceguera...”). En el Rif, abril del 22.

Comienza el Protectorado: 

(“...los moros se colocan en una larga fila ante la que pasan los personajes tetuaníes, que van dando la mano a todos los notables; éstos murmuran unas palabras en árabe y se inclinan reverentes para besarles en el hombro izquierdo. /..../ Es de justicia reconocer una diferencia entre estos notables y nuestros caciques, si bien a favor de aquellos: ¡Ya quisieran  muchos de los caciques gallegos tener la prestancia de Abd-el-Kader o el tipo venerable de Misian el Bueno !”). En Melilla, septiembre del 22.

-------------------

V

Epílogo

Rematamos de ler ás Crónicas... e o libro segue a atraparnos!

I)   Hai dez capítulos dun diario, Ecos del cautiverio, que un prisioneiro (na rota de Annual) lle fixo chegar ao noso  soldado auriense.

É o relato dun encerro arrepiante: desde a clásica corrupción española no reparto de víveres, ata a profanación de cadáveres, pasando pola tortura en Dar-Drius.

II)  Hai un apéndice espléndido,con algunhas valoracións (en tempo real, que diríamos hoxe) das Crónicas de Ben Cho Shey:

• Nota da dirección de La Zarpa (co gran Basilio Álvarez).
• Texto de Manuel Lustres Rivas: “La santa voz de la tierra”.
• Texto de Vicente Risco : “Cousas”.

Grande pracer compartir,

Polo San Amaro do 2020

Ruth Matilda Anderson

(“...en cambio Ruth preocúpase por coñecer ben o castelán e mesmo o galego,para comunicarse, para comungar con Galicia” 

Miguel-Anxo Seixas. Ver Galicia: A mirada ferida e a mirada transferida.Catálogo Exposición.2010)

 Agora que tan de moda están as conmemoracións e os fastos, para celebrar calquera evento (escusas habituais para potenciar o negocio turístico de cidades e países) pídovos que fagades unha pequena viaxe, coa vosa imaxinación, no tempo.

Hai que voltar noventa e catro anos  atrás.

Retroceder ata o chuvioso dia de San Silvestre do 1925.

 Son as sete da tarde en Compostela.

 Accedemos a Quintana, pola rúa da Conga.

 Nada máis entrar, paramos.

 Fronte a nós, na Porta Santa, algúns operarios afánanse en colocar as lámpadas de cores que adornarán, todo o Ano Santo que está a piques de principiar, aquelas paredes centenarias.

 Hai tres escadas, restos de terra e pedras...nótanse as obras.

 A nosa fotógrafa, non dubida.

 Fala con axudantes e colaboradores. 

 Instalan os trebellos da Kodak.

 Organiza encadres, ángulos, detalles técnicos...

 Preme na botoeira  e outra instantánea - imperecedoira -, queda apreixada no carrete.

 Case cinco mil fotografías , neses tres anos de viaxe por Galicia, que garda e arquiva cunha meticulosidade exemplar – e que hoxe tanto lle agradecemos.

 Porque esta  muller (que cumpre os trinta e dous) anda por Galicia desde o ano pasado.

 Ven desde Estados Unidos.

 Traballa para a Hispanic Society of America.

 E percorre o noso país, paseniñamente, de vagar, falando, lendo e traducindo a nosa lingua (é políglota!) preguntando, retratando e gardando -para sempre- a dignidade das nosas xentes...

 Mollada, pero satisfeita co traballo, a nosa dona vai camiño do hotel.

 Xa matina na feira de mañá, en San Fiz de Solovio.

 A praza ferverá, chea de xente, no primeiro día do Ano Santo de 1926.

.....

 Boas noites e moitas grazas,benquerida  Ruth Matilda Anderson!

En  Compostela, Nadal do 2019

Cincuenta xacarandás

Benqueridos lectores:

 Tédesme preguntado como xorden os temas dos que falo e de onde tiro a información das árbores.

 A cousa é moi sinxela.

 Dada a miña idade, dispoño de moito tempo libre que trato de encher (entre outras actividades) percorrendo a cidade, sen maiores pretensións.

 Iso foi o que me pasou, un domingo calquera de novembro, cando aparecín no camiño da Ameixaga:

 Eu ía medio perdido polo inmenso parque de Belvís (baixei polo calexón das Trompas)  observando o efecto outonal nos loureiros, castiñeiros e nogueiras que alí se atopan.

 Logo dun emparrado de glicinias (aínda cheas de follas) atopei o Camiño da Ameixaga  que desde Quiroga Palacios, lévanos a Avenida de Lugo. Non fun cara o Seminario Menor, senón que baixei cara a Sar.

 E alí, a miña esquerda segundo baixaba, atopei os cincuenta xacarandás (“jacarandá mimosifolia”).

 Están distribuídos en tres xardíns, correspondentes a catro bloques de vivendas. No primeiro, máis grande, contei trinta e un exemplares. Nos outros dous, hai doce e nove exemplares, respectivamente.

 Quedei abraiado, e matinei a quen lle podería atribuír o bo gusto de inzar unha nova urbanización, cunha árbore totalmente exótica, de esplendorosa beleza, pero de difícil adaptación a Galicia...

 Sería o arquitecto, autor do proxecto inmobiliario? Serían os presidentes de comunidade, autorizados polos residentes?

         Non sei. 

 A dúbida e o misterio dos cincuenta xacarandás da Ameixaga, aínda fan máis pracenteira a súa contemplación: en Compostela, lonxe do seu habitat natural do continente sudamericano (é nativo do Brasil   e do noroeste arxentino).

 Son árbores de porte esvelto, follas compostas e opostas, moi semellantes ás dos nosos fieitos e, aínda máis, ás da Acacia de Constantinopla (“albizia julibrissin”) da que podedes ver un par de  exemplares, onde comeza a Rúa de San Pedro.

 O xacarandá florece na primavera cunhas belísimas flores violeta, que van facendo acios espesos e campaniformes, namentres van aparecendo as follas verdes pouquiño a pouco, para chegar a unha conxunción espectacular en pleno verán: o contraste, nunha árbore tan elegante, desas dúas cores, é pura maxia estética.

 A persoa que ideou a súa plantación, coñéceos ben: sabe que non soportan as xeadas nin os fríos galegos, e así orientounos cara o leste, para que o Sol lles dea esa calor que tanto precisan e poidan medrar sen problema ( case todos superan os dous metros).

 Se ides pola Ameixaga neste outono, podedes ver como algúns teñen xa o froito: unhas casulas verdes e chatas co bordo ondulado, que se abrirán ó madurar para ceibar as pequenas e abondosas sementes, aló polo febreiro...

 E, neses azares misteriosos que ten a escrita, agora reparo na portada da miña guía botánica de cabeceira:

 -Guía das árbores autóctonas e ornamentais de Galicia : Marisa Castro - Antonio Prunell - Jaime B.Blanco-Dios. Colección Natureza. Xerais. Vigo. 2007.

      En Compostela, no mes de San Martiño.

O Algoritmo

Como lle quero!!

Eu, rutineiro tauro, chego e procuro na arañeira esas miñas músicas, das que tanto gosto.
Sabedes desas cancións, polos meus correos.

A “rede”, musicalmente –para min – é youtube.com .

E aí está o Algoritmo!

Ocorreu nestes derradeiros días de outubro.

Escoitando a Neil Young (con David Crosby, Stephen Stills, Graham Nash)
... o Algoritmo levoume a Kate Wolf

Emocionante!!!
Dúas mulleres, dúas guitarras, nos oitenta...
totalmente descoñecidas para min.
( e xa, tan valiosas ! )

E, sí, estou na procura de Nina Gerber, esa multi/instrumentista (guitarra, mandolina, harmónica...)
discreta e imprescindible, que lle da pouso,conmovedor, a fermosísima Redtail Hawks.

No outono do 2019

Vou de camiño !

Miñas donas, meus señores:

Hoxe vou camiñar cara a Compostela, polo Camiño de Inverno.

Cando recibín o convite dos Antigos Alumnos e Amigos da Universidade de Santiago de Compostela  anoteime ipso facto! 

Coa súa autorización, of course, vai  o  decálogo de razóns que me engaiolaron  para camiñar desde Ponferrada ata Compostela.


( Gostei moito da número V. Galicia. Non sabía dese cumio.... ten que ser unha marabilla ! )

As dez razóns para camiñar a Compostela, polo Camiño de Inverno: 

I.-  Os Ríos. Omnipresentes. O Camiño de Inverno a Compostela é o único que vai acompañado polos tres grandes ríos galaicos: O maxestoso Sil, o vello pai Miño, o impoñente Ulla.... cuns secundarios de luxo:  Lor, Cabe,Toxa, Deza...

II.- A Paisaxe. Única. Nunha beleza chea de contrastes. Desde as louseiras de Valdeorras, ata os socalcos da Ribeira Sacra, pasando por soutos, nogueirais, cortiñas, erbedeiros... asombrosos. E, no Saviñao, o Cabo do mundo!

III.- Os Romanos. Non só  As Médulas –valioso patrimonio da humanidade -. Tamén Montefurado –incrible traballo de enxeñería na procura do ouro –. Ou a Calzada pola que baixamos,nunha fraga acolledora, ata Belesar.

IV.- A riqueza  etnográfica. Por exemplo : no Camiño de Inverno hai unha abondosa presenza dos Petos de ánimas. Tesouros  de pedra en camiños, adros e prazas, que nos sorprenden, asombran, conmoven.

V.- Galicia. Toda a terra é nosa. Nunha ollada. No Camiño de Inverno está o único cumio desde o cal ollamos as catro provincias. Mesmo co ceo  anubrado. Éxtase!

VI.- Vilas (A Galicia interior ). É outro mundo. Tan acolledor. Próximo. Xeneroso.  Grande pracer chegar a Quiroga,  Monforte, Chantada, Rodeiro...
e mesmo, impagable. Entrar na Pobra de Brollón, cruzando o Rubín –que non ten ponte-!

VII.- Románico. Exuberante. Desde os mosteiros escondidos na maleza dos outeiros, ata ás máis humildes igrexas... San Lourenzo de Fión, San Paio de Diomondi...

VIII.- Xentes. De Ponferrada a Compostela, en cada etapa sempre haberá unha persoa, unha conversa, unha historia: A aceiteira de Bendilló, a taberneira de Penasillás, o piñeiro da Pobra- esa revolta  dos Guímaros -!

IX.-  Esforzo. Non hai. Convertemos ás nove etapas oficiais, en trece levadeiras andainas. Só teremos que  madrugar nas dúas primeiras etapas. Saímos ás 8 de Compostela. Levamos comida, por se acaso. ( Axuntamos calendario  -últimos sábados de cada mes -)

X.- Síndrome de Stendhal. Abraiados pola sorpresa da descuberta e o pracer do vivido... Iso será o que nos pase, de volta en Compostela, rematado o Camiño de Inverno.
Paga a pena !

Xa vos contarei, 

Setembro 2019