xoves, 22 de febreiro de 2024

Intelixencia Artificial

   


Rodrigo Q. Quiroga


I

Prólogo


Como non quererlles aos arxentinos ?.
Son engaiolantes... e talentosos.
Ollade, sen presa, esta conversa con Rodrigo Quian Quiroga, un dos grandes neurocientíficos deste século.
( por certo, eses apelidos tan sonoros, serán galegos ?)


II

Apocalipse

Faltoume tempo para procurar na arañeira aquela mensaxe apocalíptica -maio 2023- sobre a extinción humana:

“Os expertos en Intelixencia Artificial, os medios de comunicación, os usuarios, están falando e debatendo nestes tempos, sobre os riscos -urxentes, importantes, graves- da IA avanzada.
A breve Declaración que vai a continuación pretende profundar no debate e mentalizar á poboación sobre os riscos desta ferramenta.
......................
“Evitar o risco de extinción, debido a IA, debería ser unha prioridade global.
Sen esquecer (o risco de) as pandemias ou a guerra nuclear.”


III

Ultramundo

Despois atopei esta outra nova : falar cos seres queridos -que xa non están- recuperando as súas voces, inspirándose en audios, textos e fotos.


IV

Maldade

E, xa postos, tamén pode ocorrer a extinción humana por virus.


V

Epílogo

Mentres agardo, volto á miña vella paixón cinéfila.

Coa fachenda de ter visto oito das dez películas -tan acaídas- sobre ficción científica, vou na procura desas dúas carencias:

“Bis ans ende der welt”

e de “Inception”....

... xa vos contarei

(ou non)


Compostela, febreiro 2024 
Rodrigo Quian Quiroga. Cosas que nunca creeríais.
Ed. Penguin Random House.Barcelona. 2024

xoves, 8 de febreiro de 2024

Ombre no colo


(Miña nai,miña naiciña,
como a miña nai ningunha,
que me quentaba a cariña,
co calorciño da súa.
Rosalía )


Seguindo a tradición, o primoxénito –casado na casa- foi pai.
E, como non podía ser menos, chegou un varón.
Había ledicia naquela primavera fértil.
(Ollade o vizoso emparrado, a terra arada e aireada, a impoñente cerdeira fera...)
Don Ramón, o patrucio, aceptou pór a gravata para saír na foto.
Manuela, a súa neta, camiñaba fermosa cara os seus primeiros dezasete anos.
Os tres convidados ferroláns - nótase a súa condición- posan de pé, nun discreto segundo plano: Dona Neves e Don Raimundo - que ase, protexendo, o seu fillo – ollan directos ó “paxariño”, tranquilos e indiferentes.
Leonor e Agustín, sempre xuntos e coa roupa dos domingos, fitan orgullosos.
Leonor sentada nun plano lixeiramente superior.
De seguro que foi involuntario; mais esa posición reflexa o status acadado pola miña madriña, na casa da Rega.
Leonor, miña avoa e madriña, levaba o “goberno”, consentida e autorizada polo seu sogro e polo seu home.
Xa sabedes: “gobernar” consistía en conducir o día a día da Casa;
desde a matanza do porco ou vende-lo becerro, ata celebrar as Festas, pasando polo pago, mensual, das débedas aos prestamistas da Vila.
.........
É así que, aquel día – domingo 20 de maio - Leonor organizou un xantar co gallo do Espírito Santo.
Transcorreran vinte días desde a miña chegada : a súa nora xa podía saír e facer vida normal.
.......
( Matinade: cantos homes eran capaces - naquel tempo - de coller no colo, o seu bebé recen nado ? )
Xesto de amor.
María Felicitas -miña nai - sorrí alegre, moi abrigada
(non vaia a ser que a colla o frío na súa primeira saída o exterior)
O sorriso é tímido, estable, feliz.
Hai unha súa man, escondida, que acariña o lombo do seu esposo, Moncho, como felicitándoo polo seu xesto neneiro.
A outra man esténdese laxa, inerme, indolente, a vista de todos nós.
Fixádevos.
Curiosamente, pola súa estatura, tamén está nunha postura levemente superior ós seus dous acompañantes.
(A marabillosa arte daqueles fotógrafos pioneiros no Eume)
..........
Mamá foi a seiva nova que chegou á Rega desde Figueirido, rachando a endogamia da aldea.
(“sei do que falas”)
.............
Así que, tantos anos despois, vai este agasallo analóxico no mundo dixital....

...Feliz cumpreanos, Matriarca !


venres, 26 de xaneiro de 2024

Soneto 25


Mentres coido de min e de min falo,
arde o mundo e alguén morre de guerra.
Na forxa da ambición a serpe ferra
para a fame e a peste un gran cabalo.


Ninguén ousa ferilo nin matalo,
ninguén lle couta o trote pola terra,
ninguén lle nega o penso nin lle berra,
ninguén lle pon as rédeas nin un valo.


Mais hai outro corcel que é todo lume
e ten crinas de sol voando ao vento,
ao que chaman amor,e anda buscando


persoas para arder no seu costume,
xentes para queimar no seu alento,
velo aí vén,que xa chega galopando.


(Marica Campo.Pedinche luz prestada.Espiral Maior.A Coruña.2001)
.....
Dedicado ao meu amigo picheleiro –quén nunha illa deserta so precisa
poesía- nacido, tal día como hoxe, naquela década prodixiosa do século vinte.

luns, 15 de xaneiro de 2024

EMILIO CAO

   “Fonte do Araño onde eu de rapaz,
o teu carón,
xogaba no vran.
.........
Onde vai o teu rego,onde vai ?
que eu teño sede, nono poido atopar”



Hai persoas predestinadas.
Que nacen para facer unha obra de arte única, intemporal.
Aparecen no intre oportuno, no sitio axeitado.
Momentos creativos extraordinarios, cunha inspiración excepcional.
Fálovos de Emilio Cao (Compostela, 1953 )
No 1977 publica o seu primeiro Disco –daquela chamábase L.P. – titulado Fonte do Araño .
Aínda hoxe -máis de corenta anos despois- sigo engaiolado pola arpa que me derrete, emociona e conmove na primeira peza “Fonte do Araño” ou na quinta “Mentres ela fía”.
...
Máis logo, escoitando apraciblemente as outras oito pezas, fico abraiado pola súa profunda orixinalidade.

Descubro o mítico romance de Bernaldino e Sabeliña ( vinte anos antes de Luar na Lubre !) e gozo coa mestura musical de cada peza.
Atención : non só hai hai zanfona, frauta, xilófono, gaita, cítola, percusión... senón os primeiros efectos musicais da música galega : ese vento mareiro da peza primeira.
.......
E tamén, marabillosamente, coñezo da vida bohemia de Emilio.
Andivo por Europa : músico no metro de París; xardineiro en Copenhague; lavalouzas en Ámsterdam.
Sei do que fala.


San Amariño do Porto
éche o quince de xaneiro
todos van ó san Amaro
só eu quedo no eido”
Compostela 2024

mércores, 13 de decembro de 2023

A utilidade do inútil

  


Nuccio Ordine (1958-2023)

( É gozar,non posuír,o que nos fai felices.
Michel de Montaigne. Essais )



I

Prólogo


Andaba eu ,nestas datas clásicas de inverno, na procura de inspiración para os agasallos de Nadal, cando atopei esta alfaia de Nuccio Ordine:
A utilidade do inútil.Manifesto.2015
(Cunha espléndida tradución de Carlos Acevedo)
É un libro fascinante, coas reflexións de don Nuccio –que fai unha
esculca moi acaída pola historia da filosofía e do ensaio- e rematado co texto (precursor, sen sabelo ) de Abraham Flexner.
Así que é moi doado partillar -cita a cita - este marabilloso alimento
espiritual (tan necesario nestes tempos de crise e desolación).

II

Introdución


“ Así e todo,entre as numerosas incertezas,unha cousa é certa: se deixamos morrer o gratuíto, se renunciamos á forza xeradora do inútil,se escoitamos unicamente o mortífero canto das sereas que nos incita a irmos detrás do lucro,só seremos capaces de producir unha colectividade enferma e deslembrada que, desorientada,acabará perdendo o sentido de si mesma e da vida.
E entón,cando a desertización do espírito nos deixe por fin estériles,será verdadeiramente difícil imaxinar que o ignorante Homo Sapiens poida ter aínda un papel á hora de tornar máis humana a humanidade...”

(Nuccio Ordine .Páx.26)


III

A útil inutilidade da literatura

“Moitas veces,o empeño que os homes lles dedican a actividades que semellan absolutamente gratuítas,sen outro fin ca o da diversión ou a satisfacción de resolver un problema difícil,resulta esencial nun ámbito que ninguén previra,con consecuencias de longo alcance.
Isto é tan certo para a poesía e a arte como para a ciencia e a tecnoloxía”

(Italo Calvino. Páx 80)


IV

A universidade / empresa e os estudantes/clientes

“Faría falta multiplicar as escolas,as cátedras,as bibliotecas,os museos, os teatros,as librarías. Faría falta multiplicar os centros de estudo para os rapaces,os centros de lectura para os homes,todas as organizacións,todas as institucións onde se medita,onde se instrúe,onde se recolle,onde se aprende algo onde a xente se fai mellor;nunha palabra,faría falta en todas partes botar luz sobre o espírito do pobo; porque é por culpa das tebras que se perde”

( Víctor Hugo. Páx 91)

V

Dignitas hominis,amor, verdades

Non hai que confundir o amor co delirio da posesión,que causa os sufrimentos máis atroces. Porque contrariamente ao que se adoita pensar,o amor non fai sufrir. O que fai sufrir é o instinto da propiedade,que é o contrario do amor.”

( Saint-Exupéry. Páx. 126)

VI

A utilidade dos coñecementos inútiles

Abraham Flexner. 1939

“Coa rápida acumulación de coñecementos inútiles ou teóricos chegouse a unha situación en que cada vez é máis fácil abordar problemas prácticos cun espírito científico.(...)
Xa mencionei a Marconi,un inventor que,sendo un benfeitor para a especie humana,en realidade non fixo máis que aproveitar as ideas doutros.
Edison pertence a mesma categoría.
Pasteur era diferente.
Era un gran científico,máis non era remiso a abordar problemas prácticos –tales como a saúde das vides francesas ou os problemas da elaboración de cervexa-“

 (Abraham Flexner.Páx.157)

VII

Fala don Nuccio

“O drama que vivimos é ese: tódolos ámbitos da nosa vida están contaminados pola idea do beneficio e do lucro.
(...)
O prezo do saber é o esforzo persoal.O coñecemento non se merca,conquístase.



De santa Lucía a Nadal 
doce noites van.
Compostela. 2023


xoves, 30 de novembro de 2023

EXPEDICIÓN MALASPINA

 Unha viaxe arredor do mundo: 1789 -1794


Qué sería dunha nación que na vez de xeómetras, astrónomos, arquitectos e
mineraloxistas, non tivese senón teólogos e xurisconsultos ?
Gaspar Melchor de Jovellanos (1744-1811)


I
Lembranza

Hai douscentos vintenove anos que chegaron -de volta - a Cádiz, as corvetas “Descubierta” e “Atrevida”.
Foi o remate dunha grandiosa viaxe científica,comezada un lustro antes no mesmo porto de Cádiz.
Non se trataba de descubrir terras.
Cumpría investigar,trazar rutas terrestres e marítimas; cartografar costas, clasificar especies....
“Non procuraban riquezas ou conquistas,senón coñecemento” escribe Javier Reverte, no prólogo desta alfaia.


EXPEDICIÓN MALASPINA.
1789-1794
TurnerDocsEXPEDICIONES
Madrid.2010


II
Singradura

O Almirante Xefe, a bordo da corveta “Descubierta” é Alexandre Malaspina.
Na corveta “Atrevida”, o seu segundo é o comandante José de Bustamante.
A singradura, anotada meticulosamente na bitácora, foi –resumida-:


Xullo 1789 .- Cádiz –Montevideo. Exploración,cartografía,recollida de mostras (botánicas,zoolóxicas, etnográficas ) no vicerreinado do Río da Prata, mesmo ata a Patagonia.


Febreiro 1790.- Montevideo -Talcahuano e Arquipélago Juan Fernández (Chile) - onde se inspirou a ficción de Robinson Crusoe contada por Daniel Defoe e publicada no 1719- .
El Callao(Perú).
Fixeron tamén observacións astronómicas e xeodésicas.


Maio 1790.- El Callao- Lima – San Blas (México....lembrades a canción de Maná? )
Exploracións, paralelo 60. Nutka, California...


Decembro 1791.- Navegando cara a Guam (Illas Marianas) Mindanao e Luzón (Illas Filipinas).


Xaneiro 1793.- Exploración das colonias inglesas New Zeland, New Holland. Exploración no Pacífico ( arquipélago Nayarit)


Febreiro 1794.- Montevideo. Exploración nas Illas Malvinas.


Xuño 1794.- Montevideo (Uruguai) – España.
Chegan a Cádiz o xoves 18 de setembro de 1794 .
Escoltados pola fragata “Gertrudis”.


III
A ilustración

( “A exploración é a experiencia física da paixón intelectual”)
Apsley Cherry –Garrard

Alexandre Malaspina redactou un dossier moi completo, que lle presentou ao Rei Carlos IV.
Explicaba, polo miúdo, a importancia desa expedición científico –política: desde botánica, zoolóxica, etnográfica , azougue, minas de xofre, ouro, estratexia (illas, portos...)


IV
Tesouro

Salientar a valía, excepcional, desta expedición, nos tempos que non había fotos : Nove pintores que deron fe. Qué precisión e talento!
José Guío, Tomás de Suría, José del Pozo, Juan F. Ravenet, José Cardero, Fernando Brambila, Francisco Pulgar, Francisco Lindo, José Gutierrez
Hai arredor de mil debuxos e mapas : persoas, animais, plantas, vilas, portos....
Cartógrafos: ese afán de coñecemento e divulgación.Esa honestidade: lede a bitácora diaria (días,semanas,meses,anos!).
E as contas, detalladas ao céntimo.
Mesmo matinade : non eran eses, os anos convulsos da Revolución francesa?
.....


V
Alexandre Malaspina

Alexandre Malaspina ( 1754-1810) naceu en Como – Italia.
Tiña 34 anos cando fixo o proxecto (1788) aprobado pola Corte.
Fascinante ese marabilloso talento, que convence a todos e arrastra a tantos.
Máis non houbo medallas, louvanzas, recoñecementos...
Un ano despois de culminar esa epopea excepcional - novembro 1795 - Alexandre Malaspina foi preso, acusado de conspiración.
No 1796 foi desterrado ao seu país.
Nunca máis volveu a España.
Finou no 1810.


VI
Homenaxe

Alexandre Malaspina foi preso.
Toda a documentación da expedición foi comisada.
Os orixinais quedaron gardados no Depósito Hidrográfico da Armada. Madrid
A partires de 1827, e ata 1872- 45 anos !- houbo tres particións de Documentos ( en Madrid )
1) Os relativos á Botánica : Real Xardín Botánico.
2) Os relativos á Historia Natural de América : Biblioteca de Historia Natural.
3) Outros : Museo de Ciencias Naturais.
..................
Nese 1872 -a fotografía xa era unha valiosa ferramenta científica- foi cando as autoridades –Amadeo I - autorizaron fotografar os tesouros da Expedición Malaspina.
Tantos anos despois... xa era hora.


“De san Andrés a santa Lucía trece días,
día por día”
Compostela 2023


sábado, 28 de outubro de 2023

O ladrón de cortizas

 

“Todo era verdad bajo los árboles,
todo era verdad.
Yo comprendía
todas las cosas como se comprende
un fruto con la boca,una luz con los ojos”
(Antonio Gamoneda.Esta luz)


I

Endexamais imaxinei ter que falar de roubos, cartos, prezos... da miña madriña.
Máis, neste outono de 2023, chegan novas inauditas que me abraian, pois nunca reparei no prosaico das árbores.
Hoxe sei que unha sobreira dá a súa cortiza cada nove anos.
Que un quilo de cortiza págase a 8,75 euros.
Que unha sobreira é fértil a partir dos vintecinco anos.



II

O “toledano” é un habitual do Val do Arnego.
Traballa con xeito ( para el mesmo).
Un recibo para os donos que coñece de compras anteriores.
Recibo incompleto, of course.
Nos sobreirais aparentemente abandonados, entra e rouba.


III

Faltoume tempo para ir a Freixeiro – Ombre.
Alí estaba, a raíña da finca.
Coa súa cortiza tenra .
Aínda non cumpriu os vintecinco.
Vai co século !
E si.
Pura fermosura.
Neste outono eumés, todo o val é seu...

A raíña no seu trono


Polo san Simón: camiñar si, navegar non.

Outubro 2023