mércores, 15 de xaneiro de 2020

Ben - Cho - Shey

(Nado o 29/12/1921)



I
Prólogo

Lembrades o incunable de Pelerinaxes, que tantas satisfaccións nos proporcionou?
Pois ocorre que, coma na parábola bíblica, recibo de volta, cento por un.

O mellor, of course! un agasallo no día de Reis (e sí, sigo sendo un clásico seguidor desa véspera impaciente).

Foi Simón, o meu primeiro afillado, quen profundou (logo de ler Pelerinaxes) na “ figura misteriosa de Ben Cho Shey”... e curioso, inquedo, atopou – nos libros de vello, na costa Moyano – unha (dous exemplares, vaia! ) alfaia:




II
Reis 2019

Aproveitando as facilidades destes tempos virtuais, vai a dedicatoria.


Gárdoa como ouro en pano !!!



III
Nadal 1921

Ben Cho Shey naceu o día 29 de decembro de 1921 en Tistutin (Melilla).

No mes de xullo o noso radiotelegrafista José Ramón y Fernández (Ramón é o primeiro apelido) facía o servizo militar en Madrid, na CR6.

O sábado 23 de xullo, a expedición do  xeneral Silvestre foi masacrada en Annual (“Desastre”, “Rota”, “Catástrofe”).


Nalgún día de agosto, ao noso rapaz -25 anos- dixéronlle que ía a Melilla, á fronte da CR6 (eran dous sarxentos: José Ramón y Fernández e José  Jurado Gámez).
O 12 de setembro saíron de Madrid, camiño de Málaga onde embarcan cara a Melilla.


(“La llegada a Melilla fue sorprendente. Desde el barco veíamos a la gente agitar sus blancos pañuelos,lo que nos emocionó ante la cordial acogida; más luego, al poner pie en tierra,comprobamos que aquello de los pañuelos era para ahuyentar a la infinidad de moscas que invadían el muelle...)

Destinado no posto de mando, o noso radiotelegrafista ourensán vai avanzando na reconquista do perdido en xullo: Zeluán, Monte-Arruit, Tistutin... e alí, un 29 de decembro, naceu Ben Cho Shey.

( ... "Pero el ministro de la Guerra había prohibido a los militares el escribir en los periódicos sobre la campaña. /.../ No había más que una solución: Acudir al seudónimo. Y, sin dudarlo más, se me ocurrió dar apariencia árabe a una frase gallega: BEN CHO SHEY)





IV
Campos Africanos: Terra a nosa!

É unha historia tan fascinante!

Un rapaz – vintecinco anos – moi lonxe, en pleno campo de batalla, crea un pseudónimo  para contar o que pasa... nun xornal ourensá “La Zarpa” (outro fío do que haberá que tirar algún día).

E faino cunha disciplina marabillosa.

A primeira crónica foi publicada o 5 de xaneiro de 1922 (Don Juan, retador).
E así sucesivamente, cunha constancia exemplar, máis de setenta textos moi ben artellados; cunha redacción impecable -vontade de estilo e un pouso galeguista asombroso e conmovedor- .

Lembrade: estamos en 1922.

Agrupadas cronoloxicamente, discorren atractivas, orixinais, potentes, auténticas alfaias literarias -de feitos reais e tremendos– .

-------------------
Carta de un soldado orensano:
(“...Y si alguna vez caemos, nuestro grito será :¡Terra a nosa!”) Un d'a Burga. Tifasor. 2-1-1922

Los esclavos libertos:
( “...al marchar se despidieron de mí emocionados. ¡Hacía tanto tiempo que no hablaban gallego! Yo les abracé y me acordé de sus padres.”). En los campos africanos, el 11 de enero de 1922.

Día de lluvia: 
(“La bruma densa y gris que cierra el horizonte impidiendo ver las enigmáticas y agrestes montañas que tanto nos preocupan,transforma el paisaje por completo...”). En los campos africanos, febrero de 1922.

El carnaval en la Legión:
(“...Los que más gracia tuvieron fueron el portugués y el italiano.(...) Millán Astray le miraba asombrado y yo no podía tenerme de la risa”). Drius. Carnaval de 1922.

Preámbulo: 
(“En la presente semana darán principio las operaciones, a cuyo efecto se reunieron hoy a bordo de un buque de la Escuadra todos los generales con mando en este territorio. Allí,con una suculenta comida y los taponazos del champán decidirán nuestra suerte...”). Piñata del 22, en África.

Un viaje a Melilla: 
(“...La gente se pasea indiferente, frecuenta los espectáculos,las músicas suenan en el parque y nada indica que a unos kilómetros de esta ciudad se vive mal,se combate, se padece y se muere....”). Melilla en marzo del 1922.

Vermouth tango: 
( “¿Quieres acompañarme por un momento?.Te llevaré a un lugar muy pintoresco y único en el globo terráqueo.Está aquí cerca,en esta misma calle.¿Ves aquella marquesina que parece la visera de la gorrade un chulillo?. Allí es...”). Melilla y abril del 22.

Beni-Said :
(“Es la cábila más irreductible,la más guerrera y batalladora de todo el Rif central./.../ No será raro que en las proximas operaciones veamos pelear a nuestro lado a  la harka amiga de Beni-Said.Lo importante para ellos es el combatir, sin que se paren a considerar contra quién lo hacen...”). En el Rif, abril del 22.

Sanjurjo se fue: 
(“...el nombre de Sanjurjo va unido al de los días más gloriosos y sangrientos; decir Sanjurjo es decir Sebt, Atlaten, Gurugú, Taxuda/..../ Su prestigio era grande: los moros le temían y los soldados le seguían con ceguera...”). En el Rif, abril del 22.

Comienza el Protectorado: 
(“...los moros se colocan en una larga fila ante la que pasan los personajes tetuaníes, que van dando la mano a todos los notables; éstos murmuran unas palabras en árabe y se inclinan reverentes para besarles en el hombro izquierdo. /..../ Es de justicia reconocer una diferencia entre estos notables y nuestros caciques, si bien a favor de aquellos: ¡Ya quisieran  muchos de los caciques gallegos tener la prestancia de Abd-el-Kader o el tipo venerable de Misian el Bueno !”). En Melilla, septiembre del 22.

-------------------


V
Epílogo

Rematamos de ler ás Crónicas... e o libro segue a atraparnos!

I)   Hai dez capítulos dun diario, Ecos del cautiverioque un prisioneiro (na rota de Annual) lle fixo chegar ao noso  soldado auriense.
É o relato dun encerro arrepiante: desde a clásica corrupción española no reparto de víveres, ata a profanación de cadáveres, pasando pola tortura en Dar-Drius.

II)  Hai un apéndice espléndido,con algunhas valoracións (en tempo real, que diríamos hoxe) das Crónicas de Ben Cho Shey:
  • Nota da dirección de La Zarpa (co gran Basilio Álvarez).
  • Texto de Manuel Lustres Rivas: “La santa voz de la tierra”.
  • Texto de Vicente Risco : “Cousas”.




Grande pracer compartir,

Polo San Amaro do 2020




mércores, 1 de xaneiro de 2020

Ruth Matilda Anderson



(“...en cambio Ruth preocúpase por coñecer ben o castelán e mesmo o galego,para comunicarse, para comungar con Galicia” 





 Agora que tan de moda están as conmemoracións e os fastos, para celebrar calquera evento (escusas habituais para potenciar o negocio turístico de cidades e países) pídovos que fagades unha pequena viaxe, coa vosa imaxinación, no tempo.
Hai que voltar noventa e catro anos  atrás.
Retroceder ata o chuvioso dia de San Silvestre do 1925.




 Son as sete da tarde en Compostela.

 Accedemos a Quintana, pola rúa da Conga.

 Nada máis entrar, paramos.

 Fronte a nós, na Porta Santa, algúns operarios afánanse en colocar as lámpadas de cores que adornarán, todo o Ano Santo que está a piques de principiar, aquelas paredes centenarias.

 Hai tres escadas, restos de terra e pedras...nótanse as obras.

 A nosa fotógrafa, non dubida.

 Fala con axudantes e colaboradores. 


 Organiza encadres, ángulos, detalles técnicos...

 Preme na botoeira  e outra instantánea - imperecedoira -, queda apreixada no carrete.

 Case cinco mil fotografías , neses tres anos de viaxe por Galicia, que garda e arquiva cunha meticulosidade exemplar – e que hoxe tanto lle agradecemos.

 Porque esta  muller (que cumpre os trinta e dous) anda por Galicia desde o ano pasado.

 Ven desde Estados Unidos.

 Traballa para a Hispanic Society of America.

 E percorre o noso país, paseniñamente, de vagar, falando, lendo e traducindo a nosa lingua (é políglota!) preguntando, retratando e gardando -para sempre- a dignidade das nosas xentes...


 Mollada, pero satisfeita co traballo, a nosa dona vai camiño do hotel.

 Xa matina na feira de mañá, en San Fiz de Solovio.

 A praza ferverá, chea de xente, no primeiro día do Ano Santo de 1926.

.....
 Boas noites e moitas grazas,benquerida  Ruth Matilda Anderson!




En  Compostela, Nadal do 2019