mércores, 15 de xaneiro de 2020

Ben - Cho - Shey

(Nado o 29/12/1921)



I
Prólogo

Lembrades o incunable de Pelerinaxes, que tantas satisfaccións nos proporcionou?
Pois ocorre que, coma na parábola bíblica, recibo de volta, cento por un.

O mellor, of course! un agasallo no día de Reis (e sí, sigo sendo un clásico seguidor desa véspera impaciente).

Foi Simón, o meu primeiro afillado, quen profundou (logo de ler Pelerinaxes) na “ figura misteriosa de Ben Cho Shey”... e curioso, inquedo, atopou – nos libros de vello, na costa Moyano – unha (dous exemplares, vaia! ) alfaia:




II
Reis 2019

Aproveitando as facilidades destes tempos virtuais, vai a dedicatoria.


Gárdoa como ouro en pano !!!



III
Nadal 1921

Ben Cho Shey naceu o día 29 de decembro de 1921 en Tistutin (Melilla).

No mes de xullo o noso radiotelegrafista José Ramón y Fernández (Ramón é o primeiro apelido) facía o servizo militar en Madrid, na CR6.

O sábado 23 de xullo, a expedición do  xeneral Silvestre foi masacrada en Annual (“Desastre”, “Rota”, “Catástrofe”).


Nalgún día de agosto, ao noso rapaz -25 anos- dixéronlle que ía a Melilla, á fronte da CR6 (eran dous sarxentos: José Ramón y Fernández e José  Jurado Gámez).
O 12 de setembro saíron de Madrid, camiño de Málaga onde embarcan cara a Melilla.


(“La llegada a Melilla fue sorprendente. Desde el barco veíamos a la gente agitar sus blancos pañuelos,lo que nos emocionó ante la cordial acogida; más luego, al poner pie en tierra,comprobamos que aquello de los pañuelos era para ahuyentar a la infinidad de moscas que invadían el muelle...)

Destinado no posto de mando, o noso radiotelegrafista ourensán vai avanzando na reconquista do perdido en xullo: Zeluán, Monte-Arruit, Tistutin... e alí, un 29 de decembro, naceu Ben Cho Shey.

( ... "Pero el ministro de la Guerra había prohibido a los militares el escribir en los periódicos sobre la campaña. /.../ No había más que una solución: Acudir al seudónimo. Y, sin dudarlo más, se me ocurrió dar apariencia árabe a una frase gallega: BEN CHO SHEY)





IV
Campos Africanos: Terra a nosa!

É unha historia tan fascinante!

Un rapaz – vintecinco anos – moi lonxe, en pleno campo de batalla, crea un pseudónimo  para contar o que pasa... nun xornal ourensá “La Zarpa” (outro fío do que haberá que tirar algún día).

E faino cunha disciplina marabillosa.

A primeira crónica foi publicada o 5 de xaneiro de 1922 (Don Juan, retador).
E así sucesivamente, cunha constancia exemplar, máis de setenta textos moi ben artellados; cunha redacción impecable -vontade de estilo e un pouso galeguista asombroso e conmovedor- .

Lembrade: estamos en 1922.

Agrupadas cronoloxicamente, discorren atractivas, orixinais, potentes, auténticas alfaias literarias -de feitos reais e tremendos– .

-------------------
Carta de un soldado orensano:
(“...Y si alguna vez caemos, nuestro grito será :¡Terra a nosa!”) Un d'a Burga. Tifasor. 2-1-1922

Los esclavos libertos:
( “...al marchar se despidieron de mí emocionados. ¡Hacía tanto tiempo que no hablaban gallego! Yo les abracé y me acordé de sus padres.”). En los campos africanos, el 11 de enero de 1922.

Día de lluvia: 
(“La bruma densa y gris que cierra el horizonte impidiendo ver las enigmáticas y agrestes montañas que tanto nos preocupan,transforma el paisaje por completo...”). En los campos africanos, febrero de 1922.

El carnaval en la Legión:
(“...Los que más gracia tuvieron fueron el portugués y el italiano.(...) Millán Astray le miraba asombrado y yo no podía tenerme de la risa”). Drius. Carnaval de 1922.

Preámbulo: 
(“En la presente semana darán principio las operaciones, a cuyo efecto se reunieron hoy a bordo de un buque de la Escuadra todos los generales con mando en este territorio. Allí,con una suculenta comida y los taponazos del champán decidirán nuestra suerte...”). Piñata del 22, en África.

Un viaje a Melilla: 
(“...La gente se pasea indiferente, frecuenta los espectáculos,las músicas suenan en el parque y nada indica que a unos kilómetros de esta ciudad se vive mal,se combate, se padece y se muere....”). Melilla en marzo del 1922.

Vermouth tango: 
( “¿Quieres acompañarme por un momento?.Te llevaré a un lugar muy pintoresco y único en el globo terráqueo.Está aquí cerca,en esta misma calle.¿Ves aquella marquesina que parece la visera de la gorrade un chulillo?. Allí es...”). Melilla y abril del 22.

Beni-Said :
(“Es la cábila más irreductible,la más guerrera y batalladora de todo el Rif central./.../ No será raro que en las proximas operaciones veamos pelear a nuestro lado a  la harka amiga de Beni-Said.Lo importante para ellos es el combatir, sin que se paren a considerar contra quién lo hacen...”). En el Rif, abril del 22.

Sanjurjo se fue: 
(“...el nombre de Sanjurjo va unido al de los días más gloriosos y sangrientos; decir Sanjurjo es decir Sebt, Atlaten, Gurugú, Taxuda/..../ Su prestigio era grande: los moros le temían y los soldados le seguían con ceguera...”). En el Rif, abril del 22.

Comienza el Protectorado: 
(“...los moros se colocan en una larga fila ante la que pasan los personajes tetuaníes, que van dando la mano a todos los notables; éstos murmuran unas palabras en árabe y se inclinan reverentes para besarles en el hombro izquierdo. /..../ Es de justicia reconocer una diferencia entre estos notables y nuestros caciques, si bien a favor de aquellos: ¡Ya quisieran  muchos de los caciques gallegos tener la prestancia de Abd-el-Kader o el tipo venerable de Misian el Bueno !”). En Melilla, septiembre del 22.

-------------------


V
Epílogo

Rematamos de ler ás Crónicas... e o libro segue a atraparnos!

I)   Hai dez capítulos dun diario, Ecos del cautiverioque un prisioneiro (na rota de Annual) lle fixo chegar ao noso  soldado auriense.
É o relato dun encerro arrepiante: desde a clásica corrupción española no reparto de víveres, ata a profanación de cadáveres, pasando pola tortura en Dar-Drius.

II)  Hai un apéndice espléndido,con algunhas valoracións (en tempo real, que diríamos hoxe) das Crónicas de Ben Cho Shey:
  • Nota da dirección de La Zarpa (co gran Basilio Álvarez).
  • Texto de Manuel Lustres Rivas: “La santa voz de la tierra”.
  • Texto de Vicente Risco : “Cousas”.




Grande pracer compartir,

Polo San Amaro do 2020




2 comentarios:

  1. Qué tema el del Rif! En todas las familias hay anécdotas.
    Increíbles.
    Pero también me quedo con el cariño del ahijado, sabedor de la incansable curiosidad histórica de su padrino.
    Apertas, meu curmá!

    ResponderEliminar
  2. Increíbles las anécdotas del Rif y sus personajes!
    Me enternece el cariño del ahijado acompañando la curiosidad histórica de su padrino.
    Apertas, meu curmá!

    ResponderEliminar